Zobacz, jak to jest

We współczesnej literaturze dla młodzieży nie brakuje książek poruszających poważne życiowe problemy. Te rozwijające zdolność empatii lektury pozwalają nastolatkom przez chwilę znaleźć się w cudzej skórze i poszukać odpowiedzi na pytanie: jak ja bym postąpił na miejscu bohatera?

Znalezienie wartościowych książek pośród literatury dla nastolatków bywa trudne, ponieważ wielu wydawców zdaje się uważać, że książkę dla młodego odbiorcy można potraktować ulgowo. Owocuje to zalewem powieści nie oferujących odbiorcom nic więcej ponad wtórną fabułę najczęściej koncentrującą się wokół szkolnych romansów, z narracją na poziomie pozostawiającym wiele do życzenia.

Światełkiem w tym różowo-cukierkowym tunelu są książki opowiadające o czymś więcej niż tylko wyborze stylizacji na licealny bal. To powieści przedstawiające młodym ludziom poważne życiowe problemy, pozwalające im na rozwijanie zdolności empatii, a niekiedy także na skonfrontowanie własnych zmagań z losem powieściowych postaci. Autorzy tych powieści zachęcają czytelników: zobacz jak to jest, zastanów się jak ty byś postąpił na miejscu bohatera. Kilka takich książek znalazłam w ofercie wydawnictwa Harper Collins.

Autorzy tych książek zachęcają czytelników: zobacz jak to jest, zastanów się, jak ty byś postąpił na miejscu bohatera.

Pośród nich najbardziej urzekająca to „Mów do mnie” autorstwa Soni Belasco. To powieść opowiadająca o stracie w subtelny, a zarazem przejmujący sposób. Jej główni bohaterowie – Melanie i Damon, zmagają się z niemożliwą do ukojenia tęsknotą za ukochanymi osobami, które odeszły na zawsze. W stworzonej przez siebie fabule Belasco pozwala wybrzmieć ich emocjom z wielką siłą, co i dla czytelnika ma wyzwalający charakter, ponieważ historia tej dwójki jest metaforą straty jako takiej. Autorka, która przez wiele lat pracowała z młodzieżą jako nauczycielka i terapeutka doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że utrata może mieć różne oblicza. Nie musi dotyczyć śmierci rodzica by była trudna do udźwignięcia, ale też – co niesie pocieszenie – dla tego, kto jej doświadcza jest jednym z wielu doświadczeń jakie przyniesie życie. Belasco w „Mów do mnie” koncentruje się właśnie na procesie przemiany jaki uruchamiają w życiu każdego z nas tragiczne czy choćby negatywne doświadczenia i pokazuje w jaki sposób można uczynić je częścią przeszłości, a nie przytłaczającym składnikiem codzienności.

Zaskakująco świeża i bardzo aktualna jest z kolei powieść „#Niewidzialna” autorstwa Sharon Huss Roat. Pozwala ona nastolatkom zobaczyć z dystansu kontrast pomiędzy prawdziwym życiem ludzi, a ich nierealnymi wizerunkami kreowanymi w mediach społecznościowych. Niejeden dorosły może wychodzić z założenia, że to przecież oczywiste: cóż, być może dla tych z nas, którzy spędzili dzieciństwo i młodość w czasach sprzed internetu, właśnie takie jest, lecz Sharon Huss Roat pisząc nie traci z oczu perspektywy nastolatka, który świata bez sieci po prostu nigdy nie widział, a granice pomiędzy tym co realne a co wykreowane pozostają dla niego bardzo trudne, jeśli nie niemożliwe, do wychwycenia. Bohaterką „#Niewidzialnej” jest Vicky, dziewczyna o dwóch tożsamościach. W rzeczywistości samotna i nieśmiała, w internecie znajduje sposób na to, by być duszą towarzystwa, zbierać tysiące polubień i komentarzy. Jaka jest więc naprawdę? Czytelnik będzie musiał sam odpowiedzieć na to pytanie, zastanowić się razem z Vicki nad tym, jak zamienić internetową iluzję w prawdziwe życie. Dla Vicki to ogromne wyzwanie, ponieważ jest osobą skrajnie nieśmiałą, przekonaną o tym, że stanowi kwintesencję nudy i niezręczności, całkowicie nieświadomą swoich zalet. Jakikolwiek kontakt z obcą osobą, nawet najprostsza rozmowa z rówieśnikami z klasy czy wizyta w salonie fryzjerskim, to dla niej najprawdziwsza tortura. Dziewczyna żyje niczym duch, przemyka szkolnymi korytarzami, zaraz po lekcjach zaszywa się na długie godziny we własnym pokoju i to właśnie tam, rozpamiętując rozstanie z jedyną przyjaciółką jaką kiedykolwiek miała, kreuje swój instagramowy wizerunek. W miarę jak orientuje się, że nie ona jedna boryka się z samotnością, poczuciem beznadziei i odrzucenia, rozpoczyna się jej przemiana, bardzo wiarygodnie przedstawiona przez pisarkę.

Problem z dopasowaniem się do środowiska rówieśników ma też bohaterka powieści „Carrie Pilby. Nieznośnie genialna” tyle, że Carrie nie jest przeciętna – wręcz przeciwnie. Dysponując niezwykłymi talentami i imponującą biografią zamyka się na to, co może zaoferować jej świat i środowisko rówieśników, zarozumiale sądząc, że poza jej własnym umysłem nie ma nic ciekawego. Wbrew pozorom Carrie nie jest jednak bohaterką antypatyczną, a raczej wywołującą ciepły uśmiech. Caren Lissner pisząc tę powieść bez wątpienia myślała o mądrych, wrażliwych i niezwykle inteligentnych dzieciach dorastających za szybko. Tych, które prześcigają swoich rówieśników na wielu polach i nagle orientują się, że są na szczycie, ale zupełnie sami. Czy to sytuacja patowa? Caren Lissner przekonuje, że nie, pokazuje jak wyruszyć na spotkanie równie zdolnych osób, a także i to, że będąc nawet najzdolniejszą i najbardziej utalentowaną osobą nigdy nie wiemy wszystkiego, a nieskończona różnorodność świata tylko czeka na to, by ją odkrywać, w czym z pewnością pomoże otwarte serce i wdzięczność za to, co już się ma. Inna sprawa, że właśnie te odczucia wzbudza powieść „Jak najdalej stąd”.

W „Jak najdalej stąd” Andrea Portes opisała losy młodziutkiej Luli, której życie jest tak ciężkie, że problemy z jakimi zmagają się Vicky czy Carrie nawet nie przeszłyby jej przez myśl. Przede wszystkim zdana jest sama na siebie, bo rzadko trzeźwiejący rodzice nie mają głowy do zajmowania się córką. Dziewczynka dorastająca bardziej w barze niż we własnym domu musi zmagać się ze stygmatem dziecka z patologicznej rodziny, wstydzić za mamę i tatę, a nawet kraść, bo lodówka przeważnie świeci pustkami. W wieku trzynastu lat decyduje się na ucieczkę z domu, naiwnie wyobrażając sobie, że dotrze do Las Vegas, stanie się sławna, a utrzymywać ją będą bogaci i hojni mężczyźni.
Powieść ta ma dwa bardzo ważne atuty – nastolatkom żyjącym w normalnych rodzinach z pewnością dosadnie uświadomi, jak wiele otrzymali od losu, natomiast młodzieży z rodzin, w których przemoc nie jest rzadkością może ukazać, że owszem, koniecznie trzeba walczyć o siebie i starać się wyzwolić z toksycznych wpływów, ale nie można tego robić pod wpływem impulsu, nawet jeśli emocje podpowiadają coś innego. Luli ucieka z domu, a uzasadnione rozgoryczenie i nienawiść wobec rodziców pozwalają jej wytrwać w postanowieniu, by nie oglądać się za siebie. Nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że może istnieć piekło gorsze niż jej rodzinny dom, a ona kieruje się prosto w jego stronę. Czy dziewczynka ma w ogóle szansę na to by wreszcie zaopiekował się nią ktoś rozsądny?
Nie przerwiecie lektury, dopóki się tego nie dowiecie. „Jak najdalej stąd” trzyma w napięciu od pierwszej do ostatniej strony, wywołuje w czytelniku niepokój, złość i irytację na przemian z niepokojem o główną bohaterkę, ponad swój wiek dojrzałą i jednocześnie naiwną. Andrea Portes z zaskakującym realizmem opisała ucieczkę Luli wraz ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z zawierania przez dziewczynkę podejrzanych znajomości. To napisana w bardzo amerykańskim duchu powieść drogi, wręcz prosząca się o przeniesienie na ekran kinowy, wraz z całą swoją melancholijną i budzącą grozę atmosferą podupadłych miasteczek, spelun i motelików. Choć napisana z myślą o nastolatkach, dla dorosłego czytelnika również jest wciągająca i prowokuje do refleksji o tym, jak często możemy być w ogóle nieświadomi zła, które dzieje się obok nas.

Zbyt nagła dorosłość to motyw jaki pojawia się także w książce „Ktoś taki jak ty” autorstwa Sarah Dessen. Jej bohaterka Scarlett tak naprawdę nie poznała w ogóle smaku dzieciństwa i poczucia bezpieczeństwa, jakie powinni zapewnić dziecku rodzice – wręcz przeciwnie: matka Scarlett zajmuje się głównie szukaniem miłości i zaglądaniem do kieliszka, co sprawia, że nastolatka jest emocjonalnie zdana na samą siebie. Wychodzi z tej próby zwycięsko, także dla przyjaciółki Halley jest godnym naśladowania wzorem i opoką. Jednak role się zmieniają, gdy na Scarlett spada osobista tragedia. W wypadku ginie jej ukochany chłopak, a niedługo później okazuje się, że Scarlett jest z nim w ciąży. Nieśmiała, zdominowana przez matkę Halley będzie musiała podejmować niełatwe decyzje, aby pomóc przyjaciółce, a i ją samą czekają burzliwe dni. Wkraczając na dobre w okres dorastania poróżni się z własną matką, dostrzeże jej zaborczość i dominującą naturę, których wcześniej nie była świadoma.
Sarah Dessen pisze lekko, jej książki charakteryzuje dynamiczna narracja, co sprawia, że czyta się je błyskawicznie, a lektura, pomimo podejmowanych tematów, nie sprawia przytłaczającego wrażenia. Co nie znaczy jednak, by problemy, z którymi muszą zmagać się bohaterowie traktowane były przez pisarkę pobieżnie – nie, nic z tych rzeczy. Dessen pisze tak, by utrzymać uwagę młodych odbiorców pomimo konfrontowania ich z kwestiami, o jakich z pewnością woleliby nie myśleć.

wspólna cecha wszystkich wymienionych powieści to dynamiczna narracja i dobrze skonstruowana fabuła z zachowaniem języka przystępnego dla nastolatków

To zresztą wspólna cecha wszystkich wymienionych powieści – dynamiczna narracja i dobrze skonstruowana fabuła z zachowaniem języka przystępnego dla nastolatków przykuwają do lektury i ułatwiają spojrzenie na skomplikowane sprawy cudzymi oczami. ■Wanda Pawlik