Gdzie poniesie wiatr

Teksas, rok 1934. Miliony ludzi pozostają bez pracy, a susza pustoszy Wielkie Równiny. Rolnicy walczą o zachowanie ziemi i dobytku. Plony są niskie, studnie wysychają, a burze pyłowe niszczą wszystko na swojej drodze.

W tych niepewnych, niebezpiecznych czasach Elsa Martinelli musi dokonać bolesnego wyboru: walczyć o ziemię, którą kocha, czy udać się do Kalifornii w poszukiwaniu lepszego życia?

„Gdzie poniesie wiatr” to niezapomniany obraz „amerykańskiego snu”, widziany oczami niezwykłej kobiety, której odwaga i poświęcenie stają się znakiem szczególnym całego pokolenia.

Brutalny realizm, głęboko emocjonalne postaci i żywa narracja sprawiają, że ta historia od samego początku jest na wskroś prawdziwa. Elsa to kobieta konsekwentnie broniąca wyznawanych przez siebie zasad oraz ludzi, których kocha.
„Publishers Weekly”

Pro­log

Moneta, z którą się nie roz­staję, mówi o nadziei; jed­no­cen­tówka poda­ro­wana przez męż­czy­znę, któ­rego poko­cha­łam. Były takie chwile w mojej podróży, kiedy czu­łam, że tylko nadzieja, któ­rej sym­bo­lem jest ta moneta, trzyma mnie przy życiu.
Przy­je­cha­łam na zachód w poszu­ki­wa­niu lep­szego życia, tym­cza­sem bieda, zły los i chci­wość zmie­niły mój ame­ry­kań­ski sen w kosz­mar. Ostat­nie lata są cza­sem rze­czy stra­co­nych: pracy, domu, środ­ków do życia.
Zie­mia, którą kocha­li­śmy, zwró­ciła się prze­ciwko nam, zła­mała nas wszyst­kich, nawet tych upar­tych sta­rych męż­czyzn, któ­rzy roz­pra­wiali o pogo­dzie i nawza­jem gra­tu­lo­wali sobie obfi­tych plo­nów psze­nicy. Tutaj męż­czy­zna musi wal­czyć, żeby utrzy­mać rodzinę – mówili.
Męż­czy­zna.
Zawsze tylko męż­czyźni. Im się pew­nie wydaje, że goto­wa­nie, sprzą­ta­nie, wycho­wy­wa­nie dzieci i upra­wia­nie ogrodu nic nie zna­czy. A prze­cież my, kobiety z Wiel­kich Rów­nin, też haro­wa­ły­śmy od świtu do nocy na far­mach psze­nicy, aż spa­lone słoń­cem wysy­cha­ły­śmy na wiór jak ta zie­mia, którą kocha­ły­śmy.
Cza­sami, gdy zamy­kam oczy, jestem gotowa przy­siąc, że na­dal mam w ustach pył…

Szko­dząc ziemi, szko­dzisz swoim dzie­ciom.
Wen­dell Berry, far­mer i poeta

1

Elsa Wol­cott przez wiele lat spę­dzo­nych w wymu­szo­nej izo­la­cji czy­tała o przy­go­dach fik­cyj­nych postaci i snuła wyobra­że­nia o innym życiu. W samotni swo­jej sypialni, oto­czona książ­kami, jej jedy­nymi przy­ja­ciół­kami, cza­sami, choć nie­zbyt czę­sto, ośmie­lała się marzyć o prze­ży­ciu wła­snej przy­gody. Nie­ustan­nie sły­szała od rodziny, że cho­roba, którą prze­szła w dzie­ciń­stwie, nad­wą­tliła jej zdro­wie, na zawsze zmie­nia­jąc życie, i ska­zała na samot­ność, a ona w dobre dni w to wie­rzyła.
W złe, takie jak ten, czuła, że zawsze była obca we wła­snej rodzi­nie. Oni zawsze dawali jej do zro­zu­mie­nia, że jest inna, że do nich nie pasuje.
Ten wieczny brak apro­baty, wra­że­nie, że bra­kuje jej cze­goś nie­na­zwa­nego, nie­okre­ślo­nego, spra­wiały jej ból. Elsa zdą­żyła do niego przy­wyk­nąć; sie­działa cicho, nie doma­ga­jąc się ani nie szu­ka­jąc uwagi, pogo­dzona z tym, że była kochana, lecz nie­ko­niecz­nie darzona sym­pa­tią. Zdą­żyła przy­wyk­nąć do chłod­nego trak­to­wa­nia i rzadko je zauwa­żała. Wie­działa jed­nak, że to dystan­so­wa­nie się rodziny nie miało nic wspól­nego z koniecz­no­ścią izo­la­cji przy­pi­sy­waną cho­ro­bie.
Teraz sie­działa z książką w swoim ulu­bio­nym fotelu w salo­nie. Zamknęła ją i pogrą­żyła się w myślach. Wiek nie­win­no­ści coś w niej obu­dził, bole­śnie przy­po­mniał o upły­wie czasu.
Jutro są jej uro­dziny.
Dwu­dzie­ste piąte.
Podobno to mło­dość. Wiek, w któ­rym męż­czyźni piją samo­gon, jeż­dżą samo­cho­dami jak sza­leńcy, słu­chają rag­time’ów i tań­czą z dziew­czy­nami z opa­skami na gło­wach, wystro­jo­nymi w suk­nie z frędz­lami.
Z kobie­tami było ina­czej.
Nadzieja sła­bła około dwu­dziestki. Gdy kobieta koń­czyła dwa­dzie­ścia dwa lata, odpro­wa­dzały ją dłu­gie, smutne spoj­rze­nia, zaczy­nały się szepty na mie­ście i w kościele. W wieku dwu­dzie­stu pię­ciu lat klamka zapa­dała. Nie­za­mężna kobieta sta­wała się starą panną. „Na półce” – mówili za jej ple­cami i krę­cąc gło­wami, cmo­kali z dez­apro­batą, myśląc o utra­co­nych szan­sach. Zazwy­czaj ludzie zasta­na­wiali się, dla­czego, co takiego spra­wiło, że nor­malna dziew­czyna z dobrego domu koń­czyła jako stara panna. Jed­nak w przy­padku Elsy dla wszyst­kich to było oczy­wi­ste. Pew­nie uwa­żali, że jest głu­cha, kiedy o niej mówili. Bie­dac­two. Chuda jak szczapa. Daleko jej z urodą do sióstr.
Uroda. Elsa wie­działa, że na tym pole­gał pro­blem. Nie nale­żała do atrak­cyj­nych kobiet. Gdyby ktoś obcy zoba­czył ją w jej dobrym dniu w naj­bar­dziej ele­ganc­kiej sukni, mógłby ewen­tu­al­nie uznać ją za przy­stojną. Pod każ­dym wzglę­dem była „za”. Za wysoka, za chuda, za blada, za nie­śmiała.
Elsa uczest­ni­czyła w ślu­bach obu sióstr. Żadna nie popro­siła, żeby towa­rzy­szyła jej przed ołta­rzem i ona to rozu­miała. Mając pra­wie metr osiem­dzie­siąt wzro­stu, góro­wa­łaby nad ich wybran­kami i to zepsu­łoby foto­gra­fie, a u Wol­cot­tów naj­bar­dziej liczył się wize­ru­nek. Jej rodzice cenili go ponad wszystko.
Nie potrzeba było geniu­sza, żeby prze­wi­dzieć, jak poto­czy się życie Elsy i jaka czeka ją przy­szłość. Zosta­nie tutaj, w domu rodzi­ców na Rock Road, pod opieką Marii, słu­żą­cej, która od wie­ków pro­wa­dziła im gospo­dar­stwo. Kie­dyś, gdy Marii zabrak­nie, na Elsę spad­nie opieka nad rodzi­cami, a po ich śmierci zosta­nie sama jak palec.
Czym się wykaże w życiu? Jaki zostawi po sobie ślad? Kto ją będzie pamię­tał i za co?
Zamknęła oczy i oddała się od dawna pie­lę­gno­wa­nym marze­niom: mieszka w jakimś innym miej­scu. We wła­snym domu. Sły­szy śmiech dzieci. Swo­ich dzieci.
Życie, a nie zale­d­wie egzy­sten­cja. To było jej marze­nie: świat, gdzie życia i wybo­rów nie ogra­ni­cza gorączka reu­ma­tyczna, na którą zapa­dła w wieku czter­na­stu lat; życie, w któ­rym odkrywa w sobie nie­znane dotąd talenty i nie jest oce­niana jedy­nie na pod­sta­wie wyglądu.
Fron­towe drzwi otwo­rzyły się z trza­skiem i jej rodzina, gło­śno tupiąc, wkro­czyła do domu. Jak zwy­kle trzy­mali się razem, hała­śliwi i roze­śmiani. Na prze­dzie kor­pu­lentny ojciec o czer­wo­nej od alko­holu twa­rzy, z dwoma pięk­nymi młod­szymi sio­strami Elsy, Char­lottą i Suzanną, po bokach, a za nimi szła ele­gancka matka, gawę­dząc z przy­stoj­nymi zię­ciami.
– Elso? – Ojciec przy­sta­nął nad nią. – Dla­czego jesz­cze nie jesteś łóżku?
– Chcia­łam z wami poroz­ma­wiać.
– O tej porze? – zdzi­wiła się matka. – Masz rumieńce. Może gorącz­ku­jesz?
– Mamo, ja od lat nie mie­wam gorączki, dobrze wiesz. – Elsa wstała z fotela, splo­tła dło­nie i patrzyła z napię­ciem na swoją rodzinę.
Teraz – pomy­ślała. Musi to zro­bić. Zanim kolejny raz zabrak­nie jej odwagi.
– Papo. – Zabrzmiało to tak cicho, że pew­nie nie usły­szał, spró­bo­wała więc jesz­cze raz, gło­śniej, tro­chę natar­czy­wie. – Papo!
Pod­niósł na nią wzrok.
– Jutro koń­czę dwa­dzie­ścia pięć lat.
Matkę chyba ziry­to­wało to przy­po­mnie­nie.
– Wiemy, Elso.
– Tak, oczy­wi­ście. Ja tylko chcę powie­dzieć, że pod­ję­łam decy­zję.
W rodzi­nie zapa­dła cisza.
– Ja… W Chi­cago jest col­lege, gdzie wykła­dają lite­ra­turę i przyj­mują kobiety. Chcę się kształ­cić…
– Elsi­nore – zaczął ojciec – po co ci nauka? Swego czasu byłaś zbyt chora, żeby dokoń­czyć szkołę. To absur­dalny pomysł.
Poczuła się nie­zręcz­nie, widząc swoją klę­skę odbi­ja­jącą się w tylu oczach. Walcz o swoje. Odwagi.
– Ale papo, jestem doro­sła. Nie cho­ruję, odkąd skoń­czy­łam czter­na­ście lat. Myślę, że tam­ten lekarz… zbyt pochop­nie posta­wił dia­gnozę. Jestem zdrowa. Naprawdę. Mogła­bym zostać nauczy­cielką. Albo pisarką…
– Pisarką? – pod­chwy­cił. – Masz jakiś ukryty talent, o któ­rym nic nam nie wia­domo?
– Moż­liwe – wydu­siła z tru­dem pod miaż­dżą­cym spoj­rze­niem ojca.
Pan Wol­cott odwró­cił się do żony.
– Elsa potrze­buje cze­goś na uspo­ko­je­nie.
– Wcale nie histe­ry­zuję, papo.
Wie­działa, że roz­mowa została zakoń­czona. Tej bitwy nie mogła wygrać. Miała sie­dzieć cicho i naj­le­piej scho­dzić wszyst­kim z oczu, a nie zdo­by­wać świat.
– Nic mi nie jest. Pójdę na górę.
Odwró­ciła się od rodziny, bo i tak nikt już na nią nie patrzył. Znik­nęła z pokoju, jakby roz­pły­wa­jąc się w powie­trzu.
Żało­wała, że w ogóle prze­czy­tała Wiek nie­win­no­ści. Co dobrego jej przy­szło z tych nie­wy­po­wie­dzia­nych tęsk­not? Ni­gdy się nie zako­cha, ni­gdy nie uro­dzi dziecka.
Na scho­dach dobie­gły ją dźwięki muzyki z dołu. Słu­chali płyty na nowym gra­mo­fo­nie.
Przy­sta­nęła.
Zejdź do nich, przy­suń sobie krze­sło.
Zatrza­snęła drzwi, odci­na­jąc tamte dźwięki. Nie byłaby tam mile widziana.
W lustrze nad umy­walką zoba­czyła odbi­cie bla­dej twa­rzy. Wyglą­dała, jakby jakieś nie­przy­chylne dło­nie wycią­gnęły ją za spi­cza­sty pod­bró­dek. Dłu­gie, cien­kie włosy w kolo­rze psze­nicy opa­dały pro­sto, aku­rat gdy nosiło się fale. Matka nie pozwo­liła ich mod­nie obciąć, twier­dząc, że z krót­kimi będzie wyglą­dać jesz­cze gorzej. Poza nie­bie­skimi oczami wszystko w Elsie było bez­barwne, jakby wyprane z kolo­rów.
Zapa­liła lampkę i wzięła z noc­nego sto­lika jedną ze swo­ich ulu­bio­nych powie­ści.
Pamięt­niki Fanny Hill.
Weszła do łóżka i zatra­ciła się w skan­da­li­zu­ją­cej lek­tu­rze. Poczuła budzącą lęk, grzeszną chęć doty­ka­nia sie­bie i o mało jej nie ule­gła. Ból, jaki wywo­ły­wały czy­tane słowa, był trudny do znie­sie­nia; fizyczny ból powo­do­wany tęsk­notą.
Zamknęła książkę z jesz­cze więk­szym poczu­ciem odrzu­ce­nia. Nie­spo­kojna. Nie­za­spo­ko­jona.
Jeżeli wkrótce cze­goś nie zrobi, nie posu­nie się do jakie­goś sza­lo­nego kroku, jej przy­szłość będzie wyglą­dać tak samo jak teraź­niej­szość. Do końca życia będzie tkwić w tym domu, dzień i noc postrze­gana przez pry­zmat cho­roby sprzed dzie­się­ciu lat i swo­jej wąt­pli­wej urody, na którą nie miała wpływu. Ni­gdy nie pozna pod­nie­ce­nia, jakie budzi dotyk męż­czy­zny, ani rado­ści z dzie­le­nia łoża. Ni­gdy nie będzie miała dziecka. Ani wła­snego domu.

Tam­tej nocy drę­czyła ją tęsk­nota. Nad ranem wie­działa, że musi coś zro­bić, żeby zmie­nić swoje życie.
Ale co?
Nie każda kobieta była piękna albo cho­ciaż ładna. Inne też w dzie­ciń­stwie cho­ro­wały, a potem żyły peł­nią życia. Podej­rze­wała, że szkoda, jaką cho­roba wyrzą­dziła jej sercu, była jakimś medycz­nym wymy­słem. Zawsze biło równo i ni­gdy nie dawało powo­dów do nie­po­koju. Musiała uwie­rzyć, że nie bra­kuje jej wigoru, cho­ciaż nie miała oka­zji tego spraw­dzić. Bo niby w jaki spo­sób? Ni­gdy nie pozwa­lano jej bie­gać, bawić się czy tań­czyć. Kiedy miała czter­na­ście lat, zmu­szono ją do porzu­ce­nia szkoły, więc ni­gdy nie miała ado­ra­tora. Więk­szość życia spę­dziła zamknięta w swoim pokoju, czy­ta­jąc wymy­ślone histo­rie, ukła­da­jąc wła­sne i samo­dziel­nie uzu­peł­nia­jąc edu­ka­cję.
Tam, na zewnątrz, musiały ist­nieć jakieś moż­li­wo­ści, ale gdzie miała ich szu­kać?
Biblio­teka. W książ­kach znaj­dzie odpo­wie­dzi na wszel­kie pyta­nia.
Zasłała łóżko, pode­szła do umy­walki, roz­cze­sała dłu­gie do pasa włosy, splo­tła je, ubrała się w pro­stą gra­na­tową sukienkę z krepy, wło­żyła jedwabne poń­czo­chy i pan­to­fle na obca­sach. Uzu­peł­niła strój o giem­zowe ręka­wiczki oraz kape­lusz w kształ­cie hełmu i wzięła torebkę.
Zeszła na dół, zado­wo­lona, że matka śpi o tak wcze­snej porze. Ona nie lubiła, kiedy Elsa wycho­dziła z domu. Wyją­tek sta­no­wiły nie­dzielne msze, na któ­rych zawsze pro­siła wier­nych o modli­twę za zdro­wie córki. Elsa wypiła fili­żankę kawy i wyszła na sło­neczny majowy pora­nek.
Dal­hart, mia­sto poło­żone w regio­nie Tek­sas Pan­han­dle, budziło się do życia w jaskra­wym słońcu. Otwie­rano sklepy sto­jące wzdłuż drew­nia­nych chod­ni­ków, na drzwiach odwra­cano tabliczki z napi­sem: „Zamknięte”. Dalej, za mia­stem, pod ogrom­nym, błę­kit­nym nie­bem cią­gnęły się Wiel­kie Rów­niny, bez­kres żyznej ziemi.
Sto­lica hrab­stwa prze­ży­wała wła­śnie okres pro­spe­rity. Bar­dzo się roz­ro­sła, odkąd jeź­dził tędy pociąg z Kan­sas do Nowego Mek­syku. Na linii nieba domi­no­wała nowa wieża ciśnień. Pod­czas Wiel­kiej Wojny psze­nica i kuku­ry­dza zmie­niły te akry ziemi w żyłę złota. Powie­dze­nie, które wtedy krą­żyło: Psze­nica wygra wojnę!, na­dal wbi­jało far­me­rów w dumę. Zro­bili, co do nich nale­żało.
Poja­wie­nie się trak­to­rów uczy­niło pracę lżej­szą, a lata dobrych zbio­rów – z desz­czem i z korzyst­nymi cenami – pozwo­liły far­me­rom orać coraz więk­sze poła­cie ziemi pod psze­nicę. Susza z tysiąc dzie­więć­set ósmego roku, o któ­rej nie­gdyś opo­wia­dali sta­rusz­ko­wie, poszła w zapo­mnie­nie. Od lat regu­lar­nie padały desz­cze, przy­no­sząc bogac­two miesz­kań­com mia­sta, z ojcem Elsy, który zara­biał na sprze­daży rol­ni­czego sprzętu, na czele.
Tego ranka far­me­rzy zebrali się przed restau­ra­cją i roz­ma­wiali o cenach skupu, a kobiety pro­wa­dziły dzieci do szkoły. Zale­d­wie parę lat wcze­śniej jeź­dziły tutaj konne wozy, a teraz auto­mo­bile, plu­jąc spa­li­nami i trą­biąc klak­so­nami, sunęły z war­ko­tem w jasną przy­szłość. W szybko roz­ra­sta­ją­cym się Dal­hart urzą­dzano towa­rzy­skie spo­tka­nia i potań­cówki, a w nie­dziele cho­dziło się na poranną mszę. Ciężko pra­cu­ją­cym, podob­nie myślą­cym ludziom dobrze się tutaj żyło dzięki zyskom z ziemi.
Elsa szła Main Street. Miała wra­że­nie, że pod­ska­kuje, bo deski chod­nika ugi­nały się lekko pod jej sto­pami przy każ­dym kroku. Nad nie­któ­rymi skle­pami wisiały pod­cze­pione do oka­pów skrzynki z kwia­tami, two­rząc tak tutaj pożą­dane barwne plamy. Miej­skie Sto­wa­rzy­sze­nie Deko­ra­to­rek zaj­mo­wało się nimi z wielką dba­ło­ścią. Elsa minęła kasę zapo­mo­gowo-pożycz­kową i nowy salon sprze­dawcy for­dów. Zdu­mie­wało ją, że można tak po pro­stu wejść do sklepu, wybrać auto­mo­bil i jesz­cze tego samego dnia poje­chać nim do domu.
Skrzyp­nęły drzwi składu kolo­nial­nego i wła­ści­ciel, pan Hurst, wyszedł za próg z mio­tłą. Pod­wi­nął rękawy koszuli, demon­stru­jąc musku­larne przed­ra­miona. Miał rumianą twarz z domi­nu­ją­cym nad cało­ścią okrą­głym, mię­si­stym nosem podob­nym do hydrantu. Ten kupiec nale­żał do naj­bo­gat­szych ludzi w mie­ście. Był wła­ści­cielem składu kolo­nial­nego, restau­ra­cji, budki z lodami i apteki. Jedy­nie Wol­cot­to­wie miesz­kali tutaj dłu­żej od niego. Podob­nie jak oni nale­żał do trze­ciego poko­le­nia Tek­sań­czy­ków, dum­nych z tego faktu. Uko­chany dzia­dek Elsy, Wal­ter, do śmierci nazy­wał sie­bie Straż­ni­kiem Tek­sasu.
– Dzień dobry, panno Wol­cott – przy­wi­tał ją, odgar­nia­jąc kilka pasm wło­sów z rumia­nej twa­rzy. – Zanosi się na piękny dzień. Idzie panienka do biblio­teki?
– Tak – odparła. – Bo niby dokąd?
– Mam czer­wony jedwab. Pro­szę powie­dzieć sio­strom. Wyjdą z tego ładne suk­nie.
Elsa przy­sta­nęła.
Czer­wony jedwab.
Ni­gdy nie miała nic z czer­wo­nego jedwa­biu.
– Pro­szę poka­zać.
– Ach! Oczy­wi­ście. Zasko­czy panienka sio­stry.
Pan Hurst szybko cof­nął się w głąb sklepu. Gdzie­kol­wiek Elsa spoj­rzała, widziała kolory: skrzynki pełne zie­lo­nego groszku i czer­wo­nych tru­ska­wek, stosy lawen­do­wych myde­łek, a każde owi­nięte w bibułkę, worki mąki i cukru, słoje z mary­na­tami.
Wzdłuż pó­łek z por­ce­laną, sre­brami sto­ło­wymi i sto­sami poskła­da­nych barw­nych obru­sów oraz far­tu­chów popro­wa­dził ją do regału z belami mate­ria­łów. Prze­kła­dał je przez chwilę, zanim dogrze­bał się do kuponu ciem­no­czer­wo­nego jedwa­biu.
Elsa ścią­gnęła giem­zowe ręka­wiczki, odło­żyła je na ladę i wzięła jedwab do ręki. Ni­gdy nie doty­kała cze­goś tak deli­kat­nego. A dzi­siaj miała uro­dziny…
– Przy kar­na­cji Char­lotte…
– Ja go wezmę – powie­działa.
Czy jej się zda­wało, że wymó­wiła „ja” z lek­kim naci­skiem? Tak. Musi go mieć.
Pan Hurst zer­k­nął na nią z dziwną miną, zawi­nął kupon w brą­zowy papier, obwią­zał paku­nek sznur­kiem i podał go Elsie.
Już miała wycho­dzić, kiedy rzu­ciła jej się w oczy poły­sku­jąca srebrna opa­ska na włosy ozdo­biona kora­li­kami. Dokład­nie coś takiego mogła nosić hra­bina Ellen Olen­ska z Wieku nie­win­no­ści.

Wra­cała do domu z biblio­teki, przy­ci­ska­jąc do piersi brą­zową paczkę z jedwa­biem.
Pchnęła skrzy­dło bogato zdo­bio­nej czar­nej bramy i zna­la­zła się w kró­le­stwie matki – sta­ran­nie pie­lę­gno­wa­nym ogro­dzie prze­sy­co­nym zapa­chem róż i jaśminu. Na końcu ścieżki obsa­dzo­nej żywo­pło­tem stał duży dom Wol­cot­tów. Dzia­dek Elsy zbu­do­wał go zaraz po woj­nie sece­syj­nej dla uko­cha­nej kobiety.
Nie było dnia, żeby Elsa za nim nie tęsk­niła. Dzia­dek był krew­kim męż­czy­zną, sko­rym do bitki i do wypitki, ale jeżeli kogoś poko­chał, to kochał na zabój. Całymi latami opła­ki­wał żonę. Jako jedyny Wol­cott, oprócz Elsy, uwiel­biał czy­tać, a w trak­cie rodzin­nych spo­rów czę­sto sta­wał po jej stro­nie. Nie martw się umie­ra­niem, Elso. Martw się, żeby nie prze­ga­pić życia. Odwagi.
Po jego śmierci nikt już nie mówił tak do Elsy i bar­dzo jej dziadka bra­ko­wało. Jego opo­wie­ści o awan­tur­ni­czych począt­kach Tek­sasu w Loredo, w Dal­las, w Austin i dalej, na Wiel­kich Rów­ni­nach, nale­żały do jej naj­lep­szych wspo­mnień.
On na pewno kazałby jej kupić czer­wony jedwab.
Mama pod­nio­sła głowę znad róż i odchy­liła nowy cze­pek.
– Gdzie byłaś, Elso?
– W biblio­tece.
– Powin­naś popro­sić papę, żeby cię pod­wiózł. Cho­dząc, nie­po­trzeb­nie się for­su­jesz.
– Nic mi nie jest, mamo.
Oni wszy­scy chyba naprawdę chcą, żeby była chora.
– Idź, połóż się. Zanosi się na upał. Powiedz Marii, żeby zro­biła ci lemo­niadę. – Mama wró­ciła do ści­na­nia kwia­tów i ukła­da­nia ich w koszu.
Elsa weszła fron­to­wymi drzwiami do ciem­na­wego holu. W dni, kiedy gro­ził upał, wszyst­kie okien­nice pozo­sta­wały zamknięte. W tej czę­ści stanu więk­szość domów tonęła w pół­mroku. Zamknęła za sobą drzwi. Maria w kuchni śpie­wała coś po hisz­pań­sku.
Elsa prze­mknęła przez par­ter i poszła na górę do sypialni. Odwi­nęła brą­zowy papier i zapa­trzyła się na poły­skliwy, rubi­nowy jedwab. Musiała go pogła­skać. Śli­ski mate­riał przy­po­mi­nał w dotyku wstążkę, którą nosiła w dzie­ciń­stwie, kiedy jesz­cze ssała kciuk. Z jakie­goś powodu podzia­łało to na nią kojąco.
Czy się odważy, czy zrobi to, co nagle przy­szło jej do głowy?
Zacznie od wyglądu…
Odwagi.
Chwy­ciła w garść pęk się­ga­ją­cych talii wło­sów i obcięła je na wyso­ko­ści pod­bródka. Czuła się tro­chę oszo­ło­miona, ale nie prze­sta­wała ciąć, dopóki pod­łogi u jej stóp nie zasłały dłu­gie pasma jasnop­sze­nicz­nych wło­sów.
Puka­nie do drzwi tak ją zasko­czyło, że prze­stra­szona upu­ściła nożyczki. Upa­dły ze szczę­kiem na komodę.
Matka otwo­rzyła drzwi i weszła do pokoju. Zamarła na widok zma­sa­kro­wa­nych wło­sów Elsy.
– Coś ty zro­biła?
– Chcia­łam…
– Nie wyj­dziesz z domu, dopóki nie odro­sną. Co by ludzie powie­dzieli?
– Młode kobiety noszą teraz boby, mamo.
– Ale nie te porządne młode kobiety. Przy­niosę ci kape­lusz.
– Chcia­łam ład­nie wyglą­dać – wyznała Elsa.
Litość, którą dostrze­gła w oczach matki, była nie do znie­sie­nia.

2

Przez wiele dni Elsa nie wycho­dziła ze swo­jego pokoju, twier­dząc, że źle się czuje. Prawdę mówiąc, nie miała odwagi poka­zać się ojcu z postrzę­pio­nymi wło­sami. Z początku pró­bo­wała czy­tać. Książki zawsze przy­no­siły jej pocie­sze­nie, pozwa­lały marzyć. Pięk­niała, sta­wała się zadziorna i odważna; nie­stety, jedy­nie w wyobraźni.
Tym­cza­sem ten czer­wony jedwab kusił, prze­ma­wiał do niej szep­tem, aż w końcu odło­żyła książki i z gazety zro­biła wykrój sukni. Ponie­waż żal jej było na tym poprze­stać, pokro­iła mate­riał i zaczęła go zszy­wać, tylko po to, żeby zająć czymś ręce.
Towa­rzy­szyło jej przy tym nie­zro­zu­miałe uczu­cie nadziei.
Wresz­cie w sobotę wie­czo­rem suk­nia była gotowa. To był ostatni krzyk mody; góra z dekol­tem w szpic i obni­żo­nym sta­nem i spód­nica z asy­me­trycz­nym dołem. Odważny fason na cza­sie. Suk­nia dla kobiety, która tań­czy całą noc i niczym się nie przej­muje. Nazy­wano je lata­wi­cami. Młode dziew­czyny, które osten­ta­cyj­nie demon­stro­wały nie­za­leż­ność, piły samo­gon, paliły papie­rosy i tań­czyły w sukien­kach odsła­nia­ją­cych nogi.
Nawet gdyby ni­gdy miała nie wyjść w tej sukni poza próg sypialni, musiała ją przy­mie­rzyć.
Wyką­pała się, ogo­liła nogi, nacią­gnęła jedwabne poń­czo­chy. Nawi­nęła włosy na wałki, modląc się, aby choć tro­chę dały się uło­żyć w fale. Cze­ka­jąc, aż wyschną, zakra­dła się do sypialni matki i poży­czyła parę kosme­ty­ków z jej toa­letki. Sły­szała docho­dzące z dołu dźwięki gra­mo­fonu.
W końcu roz­cze­sała jako tako pofa­lo­wane włosy i nasu­nęła cudną srebrną opa­skę nieco powy­żej linii brwi. Wło­żyła lekką niczym mgiełka suk­nię. Paso­wała na nią jak ulał, a asy­me­tryczny dół korzyst­nie pod­kre­ślał dłu­gość jej nóg.
Pochy­liła się do lustra, czarną kredką obry­so­wała nie­bie­skie oczy i nało­żyła odro­binę jasno­ró­żo­wego pudru na policzki. Usta poma­lo­wane czer­woną szminką wyda­wały się peł­niej­sze, dokład­nie tak jak to obie­cy­wano w maga­zy­nach dla kobiet.
Obej­rzała się w lustrze. O Boże. Jestem pra­wie ładna.
– Dasz radę – powie­działa na głos. Odwagi.
Wyszła z sypialni. Na scho­dach poczuła się zaska­ku­jąco pewna sie­bie. Całe życie sły­szała, że nie jest atrak­cyjna. Ale teraz…
Pierw­sza zoba­czyła ją matka. Pac­nęła ojca, zmu­sza­jąc go do pod­nie­sie­nia głowy znad „Farm Jour­nal”.
Zmarsz­czył brwi.
– Co ty masz na sobie?
– Ja… sama uszy­łam – wydu­kała, ner­wowo spla­ta­jąc dło­nie.
Ojciec ener­gicz­nie zamknął cza­so­pi­smo.
– Twoje włosy. Dobry Boże! I ta suk­nia ladacz­nicy. Wra­caj do pokoju i nie kom­pro­mi­tuj się dłu­żej.
Elsa szu­kała pomocy u matki.
– To naj­now­szy fason…
– Nie dla przy­zwo­itych kobiet, Elsi­nore. Poka­zu­jesz kolana. Nie jeste­śmy w Nowym Jorku.
– Wyjdź – wark­nął ojciec. – Natych­miast.
Już była gotowa ustą­pić. Ale szczę­śli­wie przy­szedł jej na myśl dzia­dek Walt. On powie­działby, żeby się nie pod­da­wała.
Zadarła pod­bró­dek.
– Idę do taj­nego baru posłu­chać muzyki.
– Nie ma mowy. – Ojciec pod­niósł się z kanapy. – Zaka­zuję ci.
Elsa puściła się bie­giem do fron­to­wych drzwi, prze­stra­szona, że jeśli zwolni, nogi odmó­wią jej posłu­szeń­stwa. Wypa­dła na dwór i bie­gła przed sie­bie, nie zwra­ca­jąc uwagi na woła­jące za nią głosy. Zatrzy­mała się, dopiero gdy zabra­kło jej tchu.
Dzia­ła­jący w mie­ście tajny bar stał wci­śnięty mię­dzy staj­nię dla koni, teraz, w erze auto­mo­bili, nie­czynną, oraz pie­kar­nię. Odkąd po pod­pi­sa­niu Osiem­na­stej Poprawki wpro­wa­dzono pro­hi­bi­cję, nie­raz widziała kobiety i męż­czyzn zni­ka­ją­cych za drew­nia­nymi drzwiami tego przy­bytku. I w prze­ci­wień­stwie do opi­nii matki, wiele z tych mło­dych kobiet przy­cho­dziło ubra­nych jak Elsa.
Zeszła na dół po drew­nia­nych schod­kach i zapu­kała do drzwi. Gdy się uchy­liły, zoba­czyła w szpa­rze parę zmru­żo­nych oczu. Z wnę­trza buch­nęła jaz­zowa muzyka grana na pia­ni­nie i zapach dymu z cygar.
– Hasło.
– Hasło?
– Panna Wol­cott? Zgu­biła się panienka?
– Nie, Frank. Mam ochotę posłu­chać muzyki – oznaj­miła, dumna z sie­bie, że nie zawiódł jej głos.
– Ojciec panienki wygar­bo­wałby mi skórę, gdy­bym panienkę tu wpu­ścił. Pro­szę wró­cić do domu. Panienka nie powinna para­do­wać po uli­cach w takim stroju. Z tego mogą być tylko kło­poty.
Drzwi się zatrza­snęły. Sły­szała docho­dzącą zza nich melo­dię Ain’t We Got Fun. W powie­trzu jesz­cze wisiał zapach cygar.
Przez moment stała zagu­biona. Nie mogła tam wejść? Dla­czego? Oczy­wi­ście alko­hol był nie­le­galny z powodu pro­hi­bi­cji, ale wszy­scy w mie­ście popi­jali w takich miej­scach, a poli­cja przy­my­kała oczy.
Ruszyła bez­myśl­nie ulicą w kie­runku budynku, w któ­rym mie­ścił się sąd hrab­stwa.
I wtedy zoba­czyła idą­cego z naprze­ciwka męż­czy­znę.
Był wysoki i smu­kły, z czar­nymi wło­sami nieco okieł­zna­nymi bry­lan­tyną. Czarne spodnie przy­le­gały do jego wąskich bio­der, spod beżo­wego swe­tra wysta­wała biała koszula zapięta pod szyję i węzeł kra­wata w kratkę. Na gło­wie miał skó­rzany kasz­kiet zało­żony na bakier.
Z bli­ska wyglą­dał bar­dzo młodo, może na osiem­na­ście lat. Miał śniadą twarz i brą­zowe oczy. Uwo­dzi­ciel­skie oczy, jak okre­ślano je w roman­sach, które czy­tała.
– Dzień dobry pani. – Przy­sta­nął, uśmiech­nął się i zdjął kasz­kiet.
– P-pan mówi do mnie?
– Nikogo wię­cej tutaj nie widzę. Jestem Raf­fa­ello Mar­ti­nelli. Pani mieszka w Dal­hart?
Włoch. Dobry Boże! Ojciec nie życzyłby sobie, żeby choćby spoj­rzała na tego chło­paka, a co dopiero myśleć o roz­mo­wie.
– Tak.
– Ja nie. Jestem z tęt­nią­cej życiem metro­po­lii Lone­some Tree przy gra­nicy z Okla­homą. Jeśli jadąc, na moment przy­mknie się powieki, można ją prze­ga­pić. Jak się pani nazywa?
– Elsa Wol­cott – przed­sta­wiła się.
– Tak jak ta firma, która sprze­daje trak­tory? Hej, ja znam pani tatę. – Uśmiech­nął się. – Elso Wol­cott, co robisz tutaj sama w tej ład­nej sukni?
Bądź Fanny Hill. Odwagi. Może to jej jedyna szansa. Kiedy wróci do domu, papa na pewno uwięzi ją w pokoju.
– Chyba… doku­cza mi samot­ność.
Raf­fa­ello otwo­rzył sze­roko ciemne oczy. Może prze­łknął ślinę, bo zadrgała mu grdyka. Miała wra­że­nie, że minęły wieki, zanim znowu się ode­zwał.
– Ja też czuję się samotny.
Wziął ją za rękę.
Zasko­czona, o mało jej nie wyrwała.
Kiedy ostat­nio ktoś ją doty­kał?
To tylko dotyk, Elso. Nie bądź dzie­cinna.
Ależ on przy­stojny! Z wra­że­nia tro­chę wiro­wało jej w gło­wie. Czy on przy­po­mina tam­tych chłop­ców w szkole, któ­rzy jej doku­czali i za ple­cami nazy­wali Panną Nikt? Księ­ży­cowa poświata rzeź­biła jego twarz – miał wyso­kie, gład­kie czoło, wąski, pro­sty nos i pełne usta, zupeł­nie jak męż­czyźni w tych grzesz­nych książ­kach, w któ­rych się zaczy­ty­wała.
– Chodź ze mną, Els.
Nazwał ją po swo­jemu i zmie­nił w inną kobietę. To zdrob­nie­nie imie­nia spra­wiło, że prze­biegł ją dreszcz.
Popro­wa­dził ją pustą, mroczną aleją i prze­ciął ciemną ulicę. Z otwar­tego okna taj­nego baru popły­nęły słowa prze­boju: Toot, Toot Toot­sie.
Za nową sta­cją kole­jową skrę­cili na obrzeża mia­sta, gdzie stał zapar­ko­wany nowiutki ford pick-up z dużą drew­nianą paką.
– Ładny wóz – pochwa­liła.
– Dobry rok dla psze­nicy – odparł. – Lubisz jeź­dzić nocą?
– Jasne. – Wspięła się na miej­sce dla pasa­żera, a on uru­cho­mił sil­nik i skie­ro­wał się na pół­noc.
Nie­całą milę dalej, cią­gle z Dal­hart widocz­nym we wstecz­nym lusterku, wyje­chał na pła­skie pust­ko­wie bez śladu pagór­ków, zagłę­bień, drzew czy rzeki, z wiszą­cym nisko, roz­gwież­dżo­nym nie­bem, które zda­wało się pochła­niać świat.
Z wybo­istej drogi, pokry­tej kępami darni, skrę­cił na starą farmę Ste­warda. Kie­dyś słynna w całym hrab­stwie z wiel­kiej sto­doły, od ostat­niej suszy stała opusz­czona. Z tyłu ukryta była mała chata z oknami zabi­tymi deskami.
Raf­fa­ello zatrzy­mał się przed sto­dołą, zga­sił sil­nik i sie­dział przez chwilę wpa­trzony w przed­nią szybę. Ciszę mąciły jedy­nie ich odde­chy i tyka­nie sty­gną­cego sil­nika.
Zga­sił świa­tła, wysiadł z kabiny, obszedł maskę i otwo­rzył drzwi po jej stro­nie.
Nie spusz­czała z niego wzroku, kiedy wycią­gnął rękę i pomógł jej wysiąść.
Mógł się cof­nąć o krok, ale tego nie zro­bił. Czuła zapach whi­skey w jego odde­chu oraz lawendy, którą jego matka zapewne doda­wała do pra­nia i pra­so­wa­nia koszul.
Uśmiech­nął się do niej. Odpo­wie­działa mu ufnym uśmie­chem.
Roz­ło­żył derki na drew­nia­nej pace i oboje wspięli się na górę.
Leżeli obok sie­bie zapa­trzeni w bez­kres nieba pozna­czo­nego gwiaz­dami.
– Ile masz lat? – zapy­tała.
– Osiem­na­ście, ale matka trak­tuje mnie jak smar­ka­cza. Musia­łem ukrad­kiem wymknąć się z domu, żeby tu przy­je­chać. Ona za bar­dzo przej­muje się tym, co myślą ludzie. Ty masz szczę­ście.
– Szczę­ście?
– Możesz cho­dzić po nocy w takiej sukni, sama, bez przy­zwo­itki.
– Uwierz mi, mój ojciec nie jest z tego zado­wo­lony.
– Ale zro­bi­łaś to. Wyrwa­łaś się. Els, czy kie­dy­kol­wiek myśla­łaś o tym, że świat musi być dużo więk­szy od tego, co widzimy?
– Tak – przy­znała.
– Wiesz… gdzieś tam ludzie w naszym wieku piją gin i tań­czą przy jaz­zo­wej muzyce. Kobiety otwar­cie palą papie­rosy. – Wes­tchnął. – A my tkwimy tutaj.
– Obcię­łam włosy – pochwa­liła się. – Ojciec tak zare­ago­wał, jak­bym co naj­mniej kogoś zabiła.
– Sta­rzy już tacy są. Moi rodzice przy­je­chali tutaj z Sycy­lii z kil­koma dola­rami w kie­szeni. Bez końca opo­wia­dają mi tę histo­rię i poka­zują tam­tego centa, który przy­niósł im szczę­ście. Jakby szczę­ściem było tu utknąć.
– Jesteś męż­czy­zną, Raf­fa­ellu. Możesz robić, co ci się podoba, jechać tam, gdzie chcesz.
– Mów mi Raf. Mama twier­dzi, że to brzmi bar­dziej z ame­ry­kań­ska, ale gdyby rodzice naprawdę chcieli zro­bić ze mnie Ame­ry­ka­nina, powinni zmie­nić mi imię na Geo­rge. Albo Lin­coln. – Wes­tchnął. – Miło jest choć raz móc mówić gło­śno takie rze­czy. Jesteś dobrą słu­chaczką, Els.
– Dzię­kuję… Raf.
Prze­wró­cił się na bok. Czuła jego spoj­rze­nie na twa­rzy. Sta­rała się spo­koj­nie oddy­chać.
– Elso, mogę cię poca­ło­wać?
Ledwo ski­nęła głową.
Nachy­lił się i poca­ło­wał ją w poli­czek. Dotyk ust na skó­rze był taki miękki. Poczuła, jak coś w niej się budzi.
Zszedł poca­łun­kami na szyję, chciała go dotknąć, ale zabra­kło jej odwagi. Porządne kobiety pra­wie na pewno nie posu­wają się do takich rze­czy.
– Elso, mogę… wię­cej?
– Czyli…?
– Kochać się z tobą?
Ona marzyła o takiej chwili, modliła się o nią, skła­dała ją z frag­men­tów prze­czy­ta­nych ksią­żek, a teraz to działo się naprawdę. Męż­czy­zna chciał się z nią kochać.
– Tak – wyszep­tała.
– Jesteś pewna?
Ski­nęła głową.
Odsu­nął się, mani­pu­lu­jąc przy pasku, roz­piął go i odrzu­cił. Klamra ude­rzyła o burtę, kiedy ścią­gał spodnie.
Wyłu­skał ją z sukienki, jedwab, sunąc po skó­rze, łasko­tał i pod­nie­cał. Kiedy zdjął jej majtki, w poświa­cie księ­życa zoba­czyła swoje gołe nogi. Cie­płe nocne powie­trze wpra­wiło jej ciało w drże­nie. Zaci­skała nogi, dopóki ich nie roz­su­nął, kła­dąc się na niej.
Słodki Boże.
Zamknęła oczy, kiedy w nią wszedł. Krzyk­nęła z bólu.
Zaci­snęła usta, żeby leżeć cicho.
On jęk­nął, zadrżał i opadł na nią. Czuła, jak sapie jej w szyję.
Sto­czył się z niej, ale został tuż obok.
– Rany – wymru­czał.
Chyba w jego gło­sie był uśmiech, ale jak to moż­liwe? Musiała coś źle zro­bić. Prze­cież to nie może być… to.
– Elso, jesteś nie­sa­mo­wita – powie­dział.
– Było… dobrze? – odwa­żyła się spy­tać.
– Było cudow­nie – zapew­nił ją.
Chciała prze­wró­cić się na bok, żeby patrzeć na jego twarz. Cało­wać go. Gwiazdy widziała z milion razy. A on był nowy i pra­gnął jej. To wra­że­nie zatrzę­sło jej świa­tem. Otwo­rzyła się szansa, jakiej sobie nie wyobra­żała. Mogę kochać się z tobą? – zapy­tał. Może teraz zasną razem i…
– Hm, Els, chyba lepiej odwiozę cię do domu. Mój tata wygar­buje mi skórę, jeśli o świ­cie nie siądę na trak­tor. Musimy jutro zaorać kolej­nych sto dwa­dzie­ścia akrów pod psze­nicę.
– Och – zasmu­ciła się. – Tak. Oczy­wi­ście.