Bazar złych snów

Teksty zawarte w tym zbiorze mają wspólne motywy: zagadnienia moralności, życia pozagrobowego, winy i kary, pytanie, co zrobilibyśmy inaczej, gdybyśmy mogli zajrzeć w przyszłość lub naprawić błędy popełnione w przeszłości.

„Życie po życiu” to historia o człowieku, który umarł na raka okrężnicy i raz po raz przeżywa swoje życie na nowo, powtarzając te same błędy.

W kilku opowiadaniach występują postacie, które u kresu życia rozpamiętują swoje zbrodnie i występki. Inne utwory pokazują, jak to jest, kiedy ktoś odkryje w sobie nadprzyrodzone moce – jak felietonista z „Nekrologów”, który zabija ludzi, pisząc ich nekrologi, czy stary sędzia w „Wydmie”, który w dzieciństwie pływał kajakiem na opuszczoną wyspę i widział wypisane na piasku nazwiska nieszczęśników, którzy potem umierali w tragicznych okolicznościach.

W „Moralności” King opisuje rozpad małżeństwa i życia dwojga ludzi po tym, jak zawierają oni iście diabelski pakt, który początkowo wydaje się całkiem korzystny.

Imponujące, mrożące krew w żyłach, wciągające bez reszty opowiadania z „Bazaru złych snów” są jednym z najpiękniejszych darów Kinga dla jego czytelników. „Powstały specjalnie dla Ciebie” – pisze autor. „Jeśli chcesz, możesz je obejrzeć z bliska, ale ostrzegam, bądź ostrożny. Niektóre z nich mają kły”.

Stephen King jest autorem ponad pięćdziesięciu książek, z których wszystkie stały się światowymi bestsellerami. Najnowszymi pozycjami w jego dorobku są „Znalezione nie kradzione”, „Przebudzenie”, „Pan Mercedes” (nagrodzona w 2015 roku Edgar Award dla najlepszej powieści), „Doktor Sen” i „Pod kopułą”, na podstawie której powstał popularny serial. Jego powieść „Dallas ’63” trafiła na listę dziesięciu najlepszych książek roku 2011 opublikowaną przez „New York Times Book Review” i otrzymała nagrodę „Los Angeles Times” w kategorii Kryminał/Thriller. W 2003 roku Stephen King został odznaczony przyznawanym przez Narodową Fundację Książek medalem za wybitny wkład w literaturę amerykańską. Mieszka w Bangor w stanie Maine ze swoją żoną, powieściopisarką Tabithą King.

Imponujące, mrożące krew w żyłach, wciągające bez reszty opowiadania

OD AUTORA

Niektóre z tych opowiadań ukazały się wcześniej, nie znaczy to jednak, że były wtedy ukończone czy nawet że ukończone są teraz. Dopóty, dopóki pisarz nie przejdzie na emeryturę albo nie umrze, jego praca się nie kończy; zawsze można coś doszlifować, nanieść jeszcze kilka poprawek. Jest też sporo nowych tekstów. Jeszcze jedna sprawa: ogromnie się cieszę, Stały Czytelniku, że obaj wciąż tu jesteśmy. Fajnie, co?
SK

Z biodra strzelam, fason trzymam.
AC/DC

Zrobiłem dla Ciebie garść drobiazgów, Stały Czytelniku; oto leżą przed Tobą w blasku księżyca. Zanim jednak obejrzysz te małe ręcznie wykonane skarby, które mam na sprzedaż, porozmawiajmy o nich chwilę, dobrze? Nie zabiorę Ci dużo czasu. Proszę, usiądź przy mnie. I podejdź trochę bliżej. Nie gryzę.
Chociaż tyle lat się znamy, jak przypuszczam, wiesz, że to nie całkiem prawda.
Mam rację?

I
Zdziwilibyście się – tak przynajmniej sądzę – jak wiele osób pyta mnie, dlaczego nadal piszę opowiadania. Odpowiedź jest dość prosta: pisanie ich sprawia mi radość, bo urodziłem się po to, żeby zabawiać ludzi. Na gitarze gram słabo, stepować nie potrafię w ogóle, a to akurat umiem. Więc to robię.
Jestem z natury powieściopisarzem, przyznaję bez bicia, i szczególnym sentymentem darzę długie powieści, w których i pisarz, i czytelnik mogą się zanurzyć, a wykreowany świat ma szansę stać się światem niemal rzeczywistym. Dobra długa książka jest czymś więcej niż romansem autora z czytelnikiem; to małżeństwo. Kiedy czytelnik pisze do mnie, że z żalem przewracał ostatnią kartkę Bastionu czy Dallas ’63, uznaję, że ta powieść mi się udała.
Jednak krótsze, bardziej intensywne doświadczenie też ma swoje zalety. Może być ożywcze, czasem nawet szokujące, jak walc z obcą osobą, której nigdy więcej nie zobaczysz, pocałunek w mroku czy piękny bibelot wyłożony na tanim kocu na bazarze ulicznym. I rzeczywiście, kiedy powstają zbiory moich opowiadań, zawsze czuję się jak handlarz uliczny, taki, który otwiera swój kramik tylko o północy. Rozkładam swoje towary, zapraszając czytelnika – to Ty – żeby podszedł i coś sobie wybrał. Zawsze jednak dodaję stosowne caveat: bądź ostrożny, mój drogi, bo niektóre z tych przedmiotów są niebezpieczne. To te, w których skrywają się koszmary, te, o których nie możesz przestać myśleć, kiedy sen nie chce nadejść, i zastanawiasz się, dlaczego drzwi szafy są otwarte, chociaż doskonale pamiętasz, że je zamknąłeś.

II
Skłamałbym, gdybym powiedział, że zawsze lubiłem ścisłą dyscyplinę, jaką narzucają krótsze formy literackie. Opowiadania wymagają swoistej ekwilibrystyki, trzeba długo i żmudnie trenować, by nabrać w niej wprawy. Lekka lektura jest produktem ciężkiej pracy pisarza, mawiają niektórzy nauczyciele i mają rację. Potknięcia, które w powieści mogą ujść płazem, w opowiadaniu stają się aż nadto widoczne. Ścisła dyscyplina jest konieczna. Pisarz musi powściągnąć instynktowną chęć zboczenia na pewne kuszące boczne ścieżki i trzymać się głównego szlaku.
Pisząc krótkie formy literackie, jak nigdy jestem świadom ograniczeń swojego talentu. Walczę z poczuciem własnej niedoskonałości, dojmującym strachem, że nie zdołam zasypać przepaści między świetnym pomysłem a realizacją jego pełnego potencjału. Prościej rzecz ujmując, gotowy produkt jakoś nigdy nie dorównuje znakomitemu pomysłowi, który pewnego dnia wychynął z mojej podświadomości wraz z podekscytowaną myślą: O rany! Muszę to natychmiast napisać!
Bywa jednak, że końcowy rezultat jest całkiem niezły. I, raz na jakiś czas, nawet lepszy od pierwotnego zamysłu. Uwielbiam, kiedy tak się dzieje. Największym wyzwaniem jest poważnie wziąć się do roboty i sądzę, że to dlatego tak wielu niedoszłych pisarzy ze świetnymi pomysłami nigdy nie chwyta za długopis ani nie zaczyna stukać w klawisze. Zbyt często przypomina to próbę uruchomienia samochodu w zimny dzień. Początkowo silnik nawet nie rzęzi, tylko stęka. Jeśli jednak będziesz dalej próbował (a akumulator nie zdechnie), odpali… trochę pocharczy… i wreszcie zaskoczy.
Są tu opowiadania, które powstały w przypływie natchnienia (na przykład Letni grom) i musiały natychmiast zostać przelane na papier, nawet kosztem przerwania pracy nad powieścią. Inne, jak 130. kilometr, przez dziesiątki lat cierpliwie czekały na swoją kolej. Mimo wszystko, bez względu na okoliczności, napisanie dobrego opowiadania zawsze wymaga tej samej pełnej koncentracji. Tworzenie powieści nieco przypomina mecz baseballowy, który może trwać tak długo, jak to konieczne, choćby i dwadzieścia rund. Pisanie opowiadań ma więcej wspólnego z grą w koszykówkę lub futbol: to walka nie tylko z przeciwną drużyną, ale i z czasem.
Kto pisze prozę, krótką czy długą, nigdy nie przestaje się uczyć. W oczach skarbówki mogę sobie być Zawodowym Pisarzem – jak podaję w zeznaniu podatkowym – natomiast w pracy twórczej wciąż jestem amatorem, stale uczę się swojego rzemiosła. Jak my wszyscy. Każdy dzień poświęcony pisaniu to kolejna lekcja i bój o to, żeby zrobić coś nowego. Nie wolno pracować na pół gwizdka. Talentu nie da się powiększyć – jest dany w pakiecie startowym – można jednak zapobiec jego kurczeniu. Przynajmniej chcę w to wierzyć.
Zresztą… ech! Nadal to kocham.

III
Oto więc mój kramik, drogi Stały Czytelniku. Tej nocy sprzedaję po trochu wszystkiego – jest potwór, który wygląda jak samochód (echo Christine), człowiek, który zabija pisaniem nekrologów, czytnik e-booków otwierający dostęp do światów równoległych, no i ten największy przebój wszech czasów, kres rasy ludzkiej. Najchętniej handluję tymi rzeczami, kiedy inni przekupnie dawno poszli do domu, gdy ulice opustoszały i nad kanionami miasta unosi się zimny sierp księżyca. To wtedy lubię rozpościerać koc i wykładać mój towar.

Starczy tego gadania. To co, może teraz chciałbyś coś kupić? Wszystko, co widzisz, jest dziełem moich rąk i choć kocham wszystkie te rzeczy i każdą z osobna, chętnie je sprzedam, bo powstały specjalnie dla Ciebie. Jeśli chcesz, możesz je obejrzeć z bliska, ale ostrzegam, bądź ostrożny.
Najlepsze z nich mają kły.
6 sierpnia 2014

Kiedy miałem dziewiętnaście lat i studiowałem na Uniwersytecie Maine, często jeździłem z Orono do małego miasta Durham, w moich książkach zwykle przedstawianego jako Harlow. Odbywałem tę podróż mniej więcej co trzeci weekend, żeby zobaczyć się z moją dziewczyną… i, przy okazji, z moją matką. Miałem wtedy forda kombi rocznik ’61: sześć cylindrów, trzy biegi zmieniane drążkiem przy kierownicy (spytajcie swoich ojców, co to był za wóz). Dostałem go po moim bracie, Davidzie.
W tamtych czasach autostrada I-95 była mniej uczęszczana i po wakacjach, kiedy letnicy wracali do swojego powszedniego życia, długimi odcinkami często nie napotykało się ani jednego samochodu. Oczywiście, nie istniały jeszcze telefony komórkowe. W razie awarii wozu miałeś dwie możliwości: naprawić go samemu albo czekać, aż zatrzyma się jakiś samarytanin i podwiezie cię do najbliższego warsztatu.
Podczas tej dwieściepięćdziesięciokilometrowej jazdy szczególnym lękiem napawał mnie sto trzydziesty piąty kilometr, odcinek biegnący przez zupełne pustkowie między Gardiner a Lewiston. Byłem święcie przekonany, że jeśli mój stary gruchot się rozkraczy, stanie się to właśnie tam. Wyobrażałem sobie, jak stoi, samotny i porzucony, na poboczu. Czy ktoś zatrzymałby się, żeby sprawdzić, czy kierowcy nic się nie stało? Czy nie leży na przednim siedzeniu, powalony atakiem serca? Oczywiście, że by sprawdził. Samarytanie są wszędzie, zwłaszcza na głuchej prowincji. Ludzie ze wsi troszczą się o swoich.
Pomyślałem sobie jednak: a gdyby mój rzęch był wabikiem? Potworną pułapką na nieostrożnych? Uznałem, że to materiał na dobre opowiadanie, i miałem rację. Było dobre. Zatytułowałem je „135. kilometr”. Nigdy nie napisałem jego ostatecznej wersji, a tym bardziej go nie opublikowałem, bo gdzieś się zapodziało. W tamtych czasach regularnie brałem LSD i ciągle coś gubiłem. Także, krótkimi okresami, rozum.
Przenieśmy się prawie czterdzieści lat później. Choć w dwudziestym pierwszym wieku długim odcinkiem I-95 przecinającym Maine jeździ więcej samochodów, po wakacjach ruch wciąż jest mały, a cięcia budżetowe zmusiły władze stanu do zamknięcia wielu przydrożnych parkingów. Na jednym z nich, przy zjeździe na Lewiston, była stacja benzynowa z Burger Kingiem (w którym skonsumowałem masę Whopperów). Stała opuszczona, coraz smutniejsza i coraz bardziej zaniedbana, za barierkami z napisem ZAKAZ WJAZDU grodzącymi wjazd i wyjazd. Mroźne zimy zniszczyły nawierzchnię parkingu i z pęknięć w asfalcie powyrastały chwasty.
Kiedy pewnego dnia tamtędy przejeżdżałem, przypomniało mi się moje stare opowiadanie i postanowiłem napisać je od nowa. Ponieważ opuszczony parking był nieco dalej na południe niż przerażający sto trzydziesty piąty kilometr, musiałem zmienić tytuł. Poza tym wszystko jest chyba mniej więcej tak jak w oryginale. Ta oaza na autostradzie może już zniknęła – jak mój stary ford, moja dawna dziewczyna i wiele moich dawnych złych nawyków – ale opowieść pozostaje. Jest jedną z moich ulubionych.