Podróż w przeszłość

Stare księgi i mapy czekają na zwiedzających w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. Na ekspozycję składa się około 60 starodruków z okresu od XV do XIX wieku. Wszystkie poświęcone są tematyce podróżniczej.

Podróż była w odległej przeszłości niełatwą przygodą. Chociaż takie wyzwanie podejmowali nieliczni ludzie – masowość podróżowania pojawiła się dopiero wraz z ułatwieniami komunikacyjnymi i idącym za nimi spadkiem kosztów wojaży – to mimo wszystko powstawały z myślą o nich odpowiedniki naszych dzisiejszych przewodników czy folderów turystycznych. Przyświecał im cel użytkowy, a jednak wykonywano je z największym kunsztem i dbałością o detale. Właśnie takie podróżnicze księgi z okresu od XV do XIX wieku zgromadzono na wystawie „Pątnik, podróżnik, turysta – poznawanie świata” eksponowanej w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego – Oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie.

masowość podróżowania pojawiła się dopiero wraz z ułatwieniami komunikacyjnymi i idącym za nimi spadkiem kosztów wojaży

Na ekspozycję składa się około 60 starodruków z okresu od XV do XIX wieku. Są pośród nich takie perełki jak przewodnik z 1799 roku informujący czytelników o połączeniach dyliżansowych, miejscach gdzie można zmienić i napoić konie, polecanych karczmach. Nie zabrakło również pamiętników spisanych przez odważnych podróżników, ksiąg historiograficznych i geograficznych. Na wystawie towarzyszą im także mapy i atlasy. – Aby zaintrygować zwiedzających, nie układaliśmy tej wystawy chronologicznie, ale według zagadnień związanych z motywami stojącymi za podejmowaniem podróży i poznawaniem świata, od wieków bliskimi człowiekowi – mówi Iwona Długopolska, kurator wystawy. – Zaczynamy od fenomenu pielgrzymki, do której zaprasza widza ślepy mnich, może żebrak, ukazany na drzeworycie z historii świata Wernera Rolewincka, wydanej około 1490 roku. Postaci pątników spotykamy także na przepięknych miedziorytach w dziele Jeana Zuallarta z 1587 roku, opisującym pielgrzymkę do Jerozolimy – dodaje.

Bliski Polakom kult Matki Boskiej obrazują święte wizerunki Maryi i opisy poświęconych jej sanktuariów. Warto zwrócić uwagę na przedstawienie Matki Boskiej Częstochowskiej z pierwszej zachowanej drukowanej ulotki dla pielgrzymów opowiadającej historię cudownego obrazu. Wydrukowano ją prawdopodobnie w Krakowie około 1521 roku. Nie zabraknie też rodzimego pielgrzyma – Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zwanego Sierotką, który w latach 1582–1584 odbył podróż do Ziemi Świętej i Egiptu. Owocem jego wojaży jest Peregrynacja do Ziemi Świętej, prezentowana w dwóch wydaniach – z 1601 i 1611 roku. Tę osobistą relację można potraktować jako przejście od literatury pątniczej do podróżniczej. Jednym z ciekawszych jej przykładów jest dziennik podróży z Kamczatki do Francji Barthélemy’ego de Lessepsa – zarówno ze względu na interesującą rycinę, ukazującą psi zaprzęg na Kamczatce, jak i niezwykłe koleje życia autora. Lesseps był członkiem słynnej i tragicznej francuskiej wyprawy dookoła świata, dowodzonej przez kapitana Jean-François de La Pérouse’a i objętej protektoratem króla Ludwika XVI. Wyruszyła ona w roku 1785 z portu w Breście, na dwóch fregatach, z zamiarem m. in. opisania wybrzeży Pacyfiku, obu Ameryk, Chin i Japonii. Wśród członków ekspedycji byli też znakomici rysownicy. Po dwóch latach i dopłynięciu do Kamczatki kapitan La Pérouse uznał, że ma już tyle materiału, iż warto wysłać kuriera do Francji. Wybór padł na Lessepsa, a reszta wyprawy skierowała się w stronę Australii, gdzie ślad po obu okrętach zaginął. Lesseps był jedynym członkiem ekspedycji, który przeżył, ocalając część jej dorobku.

– Z myślą o podróżnych powstawały również rozmaite przewodniki, które dostarczały konkretnych, praktycznych informacji – mówi Iwona Długopolska. – Wkraczający od XVII wieku coraz częściej na drogi Europy turysta był człowiekiem elit, który w swoim grand tour zdobywał wiedzę i doświadczenie albo odpoczywał i leczył się u wód. Dopiero wiek XIX, m.in. dzięki kolejom i żegludze parowej, przyniósł masową turystykę i jej rozwój. Zmiany te ukazuje wielka (także rozmiarami: 129 na 177 cm) mapa komunikacyjna świata Anatole’a Chatelaina, wydana w Paryżu w 1884 roku. Można na niej podziwiać gęstą siatkę połączeń kolejowych i wodnych na kontynentach i morzach oraz nie mniej imponującą sieć linii telegraficznych.

Wiedzę o zgromadzonych na wystawie eksponatach porządkuje towarzyszący jej katalog autorstwa Iwony Długopolskiej.■Agnieszka Kantaruk

zdjęcia: Jacek Złoczowski / MNK

UWAGA!

Na czytelników naszego portalu czekają 4 podwójne zaproszenia na wystawę „Pątnik, podróżnik, turysta – poznawanie świata”. Aby wziąć udział w ich losowaniu wystarczy odpowiedzieć na pytanie:
W którym roku została wydana mapa komunikacyjna świata Anatole’a Chatelaina?
Spośród maili z odpowiedziami nadesłanych na adres: konkurs@dobreksiazkimag.pl (prosimy o wpisanie hasła „Podróżnik” w tytule wiadomości) wylosujemy w dniu 09.09 o godzinie 20:00 cztery, a ich autorzy będą mogli odebrać w kasie Muzeum bezpłatną, dwuosobową wejściówkę na wystawę.