„Życie listami pisane” stanowi fabularyzowany portret Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Agnieszka Stabro, autorka tego obszernego eseju, interpretując zapiski w zachowanych dziennikach poetki starała się stworzyć jej wielowymiarowy portret przetykany własnymi wyobrażeniami na temat życia artystki.

Szczególna wrażliwość ukryta w strofach, a zarazem przystępność utworów Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej sprawiła, że urodzona jeszcze w XIX wieku poetka, córka słynnego malarza Wojciecha Kossaka, wciąż, po kilkudziesięciu latach od swej śmierci, jest w Polsce popularna, otoczona zainteresowaniem i zaciekawieniem czytelników. Postaci – jej i jej siostry Magdaleny Samozwaniec, trwale zapisały się w świadomości Polaków.

Sprawiły to z jednej strony: niewątpliwy talent, zmysł obserwacji i inteligencja jakimi obie były obdarzone, co w sposób wyrazisty przejawiło się w ich twórczości, ale też, bez wątpienia, barwne życiorysy krakowskich sióstr. To właśnie na losach starszej z nich skupiła swoje zainteresowanie Agnieszka Stabro, autorka książki „Życie listami pisane”.

Książka ta stanowi obszerny esej łączący zbiór faktów biograficznych połączonych z fragmentami fabularyzowanymi. Należy je zaliczyć do gatunku fikcji historycznej stanowią bowiem artystyczną interpretację informacji znalezionych przez Agnieszkę Stabro w listach i dziennikach poetki. –Stanowią one moją wizję życia Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, w którą wplecione zostały sparafrazowane przeze mnie fragmenty listów oraz dzienników, nieodbiegające znacznie od oryginału. Oczywiście nie wiadomo czy sytuacje przeze mnie przytoczone istotnie się zdarzyły (…) jednak opierałam się na pozostawionych przez poetkę świadectwach oraz notatkach – napisała Agnieszka Stabro w posłowiu.

W ten sposób powstał literacki portret artystki wzbogacony o informacje na temat formy w jakiej zachowały się do dziś archiwalia, z których korzystała. Może to być szczególnie interesujące dla osób, które nie mają możliwości osobiście obejrzeć tych dokumentów, a są ich ciekawe.

Agnieszka Stabro pisząc opowieść o Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej dysponowała wyłącznie materiałami ogólnodostępnymi. Są nimi głównie przechowywane w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie dzienniki poetki. Portret jaki się z nich wyłania jest bez wątpienia wielowymiarowy. Stabro przyznaje, że Pawlikowska-Jasnorzewska była postacią niejednoznaczną. Posiadała, czego dowodzą jej notatki, wiele imponujących przymiotów, ale i całkiem sporo mniej chlubnych, co zresztą jest charakterystyczne dla osób szczególnie utalentowanych.

Biografię głównej bohaterki Agnieszka Stabro otoczyła esencjonalnymi biogramami ludzi, pośród których żyła. Umiejętnie przefiltrowała i skomponowała informacje czyniąc w ten sposób książkę przystępną i przejrzystą, to zaś pozwala łatwo przyswoić informacje w niej zawarte.

Opowieść ta obejmuje czas począwszy od pierwszego, nieudanego małżeństwa Marii z Władysławem Bzowskim po ostatnie, szczęśliwe, ze Stefanem Jasnorzewskim, dla którego stanowiła obiekt uwielbienia i „kwiat cieplarniany”: stworzenie przecudnej urody, o które trzeba dbać i podziwiać. Nie jest to jednak wyłącznie historia szczęśliwych i nieszczęśliwych miłości pośród poezji i wzruszeń. W „Życiu listami pisanym” czytelnik znajdzie także sporo goryczy, łez i cierpienia obecnych w życiu poetki. Wspaniała, pełna blasku młodość spędzona a to w rodzinnej posiadłości w Krakowie, a to w artystycznym dworzyszczu Pawlikowskich w Zakopanem, boleśnie kontrastuje z ostatnimi latami na znienawidzonej emigracji, pośród lęków wywołanych wojną i postępującą chorobą.

Dziedzictwo dni radości i dni smutku przetrwało lata w odręcznie pisanych dokumentach, książka przybliża je czytelnikom poszerzając spojrzenie na nie przez pryzmat dodatkowych informacji o czasach współczesnych Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. (O)

Agnieszka Bryndza-Stabro
Życie listami pisane. Zbeletryzowana opowieść o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
Wydawnictwo Bellona
Premiera: 08.2013

 

 
Wesprzyj nas