5 września 2012 w Krakowie w Muzeum Armii Krajowej przy ul. Wita Stwosza 12 o godz.17.00 odbędzie się prapremiera książki krakowskiego autora Stanisława M. Jankowskiego “Dziewczęta w maciejówkach”.
To książka o dziewczętach, które od dziecka marzyły, by walczyć o wolną Polskę, jak czynili to w powstaniach ich dziadowie i ojcowie. Autor przedstawia niemal zupełnie nieznaną działalność kobiet w konspiracji przed I wojną światową i w czasie wojny w POW, ich uczestnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 r. oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1919−1920.
Przypomina kobiety, które w roku 1905, a później latach 1914–1920, brały udział w walce o niepodległość m.in. w konspiracyjnych organizacjach strzeleckich, w Polskiej Organizacji Wojskowej, w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet, w wojnie polsko-sowieckiej w 1920 r. Walczyły też i traciły życie w obronie Lwowa, Wilna, Płocka, Przemyśla.
To książka o kobietach, które kapelusze zamieniły na „maciejówki”, a suknie na żołnierskie mundury. Można je było spotkać wszędzie: dostarczały broń, były szpiegami i wywiadowczyniami. Były w szeregach kawalerii, artylerii, służbie sanitarnej, intendenturze, wykonywały trudne zadania bojowe. Wiele z nich ukrywało się w legionowych mundurach pod pseudonimami lub „lewymi” nazwiskami: „Kazik Żuchowicz” (Wanda Gertz), „Leszek Pomianowski” (Zofia Plewińska), „Stanisław Kepisz” (Eliza Ludwika Daszkiewiczówna), „Zygmunt Tarło” (Zofia z Trzcińskich Kamińska), „Alfred Wołoszański” (Maria Wołoszyńska) i innymi. Wśród zaangażowanych w pomoc legionistom można było spotkać niewiasty wysoko postawione w hierarchii społecznej, jak hrabianka Pelagia Skarbkówna czy hrabina Teodozja Dzieduszycka.
Autorowi udało się poznać i przedstawić w książce losy wybranych legionistek, dotrzeć do rodzinnych dokumentów, wspomnień, fotografii i archiwów. To czego dokonał jest bardzo ważne, bo badania ich dziejów utrudnia brak dokumentów i … to co działo się potem – druga wojna światowa, konspiracja, Powstanie Warszawskie, a po 1945 roku PRL-owski nakaz milczenia o tamtych czasach. Dlatego warto te historie tropić i przypominać, by odwaga i bohaterstwo tych dziewcząt nie zostały zapomniane.
Stanisław M. Jankowski
Dziewczęta w maciejówkach
Wydawnictwo TRIO
