Tylko dla odważnych

W dobie map satelitarnych dostępnych dla każdego we własnym telefonie łatwo zapomnieć o tym, że wszystko co wiemy o świecie zawdzięczamy całym stuleciom żmudnego odkrywania. Książka „Wielkie podróże. Przygody śmiałków od Marca Polo do wyprawy na księżyc” stanowi uproszczoną wersję kroniki podróży, które w swoich czasach w ważny sposób zmieniały postrzeganie świata, a dane pozyskane dzięki nim w znaczący sposób aktualizowały bieżący stan wiedzy. Deborah Patterson postanowiła opowiedzieć o nich dzieciom za pomocą przedstawienia w swojej książce sylwetek podróżników wraz z ich dokonaniami.

Książka ta pomyślana jest tak, by uwzględnić dziecięcy sposób przyswajania informacji. Każdy rozdział poświęcony jest jednemu wybitnemu podróżnikowi, a tekst główny przedstawiający dokonania danej osoby okalają ramki zawierające dodatkowe wiadomości stanowiące w domyśle odpowiedzi na pytania, jakie mogą zrodzić się w trakcie czytania. Jest to bardzo pomocne w przypadku wspólnej lektury z dzieckiem, ponieważ nie każdy rodzic ma w pamięci szczegóły dotyczące konstrukcji dawnych statków, sposoby przetrwania w najbardziej nieprzyjaznych środowiskach na Ziemi czy nawigowania po morzach w dawnych czasach.

Dobór wyróżnionych ciekawostek uzmysławia, że Deborah Patterson doskonale rozumie tok myślenia swoich młodych odbiorców – odpowiadają one bowiem dziecięcej dociekliwości, skłonności do zapamiętywania tego co jest zabawne w swej niezwykłości, a także koncentrowaniu się na rzeczach nieoczywistych, często umykających dorosłym czytelnikom. Do poznawania pasjonujących opowieści o podróżnikach zachęca mapa świata umieszczona na samym początku książki. Jest ona graficzną formą spisu treści – dziecko może łatwo wybrać przygodę, o której danego dnia chciałoby przeczytać. Pomogą mu w tym krótkie opisy przypisane do strzałek wskazujących na mapie kierunek danej wyprawy.

A jest z czego wybierać! Są tu oczywiście Krzysztof Kolumb, James Cook czy Ferdynand Magellan, ale nie zabrakło także mniej oczywistych, a szalenie ciekawych postaci, takich jak Gertrude Bell – uczona, podróżniczka, archeolog, alpinistka i dyplomata w jednym albo Maria Sibylla Merian – rysowniczka zajmująca się wykonywaniem ilustracji różnych gatunków owadów, która zasłynęła tym, że „rysowała te stworzenia tak, jak widziała je w naturze, wchodzące ze sobą w interakcje, nawet jeśli oznaczało to przedstawienie ich zjadających się nawzajem”, co w jej czasach wywołało niemałe poruszenie w środowiskach naukowych, gdyż rysunki dostarczyły wielu dodatkowych informacji, jakich nie dawały dotychczasowe szkice przedstawiające schwytane i uśmiercone okazy. Rysowanie scen z owadziego życia wymagało oczywiście osobistej obecności w dżungli, co ponad 300 lat temu było mrożącym krew w żyłach wyczynem. Zresztą każda z sylwetek opisanych w książce zaświadcza o tym, że tytułowe wielkie podróże to zajęcie tylko dla odważnych.

Dobór opisanych osób pozwala czytelnikowi zyskać wyobrażenie o tym, w jaki sposób ludzie minionych epok, krok po kroku, zdobywali coraz bardziej szczegółowe informacje na temat kontynentów, fauny i flory, jak zapełniały się białe plamy na mapach, a wyobrażenia i spekulacje zamieniały się w fakty. Lektura książki pozwala zrozumieć także, jak wielkie znaczenie mają te odkrycia dla wiedzy współczesnej. Dość powiedzieć, że choćby mapy kapitana Cooka były tak perfekcyjnie wykonane, że korzystano z nich jeszcze w XX wieku, bo nikt inny nie sporządził lepszych!

Czy wraz z zapełnieniem wszystkich białych plam na mapach podróżnicza przygoda dobiegła końca? Oczywiście, że nie! „Czy historie tych podróżników zachęciły cię do wyruszenia w świat?” – pyta swoich czytelników Deborah Patterson w ostatnim rozdziale książki. I kto wie, może w całkiem niedalekiej przyszłości ktoś zainspirowany jej publikacją zechce zmierzyć się z wyzwaniem dalekiej wyprawy, a przecież tyle jeszcze zostało do odkrycia. Ostatnia z wypraw omówionych w „Wielkich podróżach” to załogowy lot kosmiczny z lądowaniem na Księżycu w 1969 roku. Z poświęconego mu rozdziału dzieci dowiadują się między innymi tego, że to Kosmos pozostaje wciąż niezbadaną przestrzenią, zatem przyszłe pokolenia śmiałków będą miały ręce pełne roboty. Stosunkowo niewiele wiemy też o tajemnicach ziemskich oceanów, a i badacze jaskiń raz po raz natrafiają na ukryte przed ludzkim wzrokiem zakamarki.

Badanie tych wszystkich miejsc, w perspektywie dostępnych obecnie metod przemieszczania się i narzędzi badawczych, jest tak samo skomplikowane, jak przed stuleciami rejs dookoła świata – kto ma więc ochotę poczuć się jak eksploratorzy sprzed wieków, ten może zacząć planować swoją wielką podwodną, podziemną bądź kosmiczną podróż. ■Wanda Pawlik