Wspomnienia wojowniczki

Twórczość Pauli McLain dotarła do szerokiego grona czytelników w 2011 roku, kiedy to ukazała się jej powieść „Paryska żona” omawiająca czas spędzony przez Ernesta Hemingwaya w tytułowym mieście, z perspektywy jego ówczesnej towarzyszki życia Hadley Richardson. Ta powieść biograficzna zapewniła amerykańskiej pisarce spore grono sympatyków. Nieprędko trafiła w ich ręce kolejna literacka propozycja z jej strony – na „Okrążyć słońce” miłośnicy twórczości Pauli McLain musieli czekać aż cztery lata. To czas uzasadniony, bo McLain pisząc o swoich bohaterach przekopuje się przez stosy innych książek, dokumentów, listów i zdjęć starając się stworzyć możliwie wierne opowieści o ludziach, którzy istnieli naprawdę.

Zbierając materiały do książki o małżeństwie Hemingwayów natrafiła na zapomnianą współcześnie postać Beryl Markham, jednej z pionierek lotnictwa, autorki książki „West with the night”, o której Hemingway napisał w liście do swojego wydawcy Maxwella Perkinsa: „Czytałeś książkę Beryl Markham…została napisana tak dobrze, tak doskonale wręcz, że poczułem się zawstydzony jako pisarz…to naprawdę cholernie cudowna książka”. Paula McLain przyznaje w posłowiu, że i jej wyobraźnią zawładnęły słowa spisane przez Beryl, podyktowane przez pełne przygód życie, jakie wiodła od najmłodszych lat, gdy od murzyńskich dzieci uczyła się polować i marzyła o tym, że w przyszłości zostanie wojowniczką.

Beryl Markham, z domu Clutterbuck, była brytyjskim dzieckiem wychowanym w kolonialnej Kenii. Miała cztery lata gdy ojciec kupił farmę w Afryce, gdzie zamieszkali całą rodziną. Ojciec, uznany hodowca i trener koni, zajmował się zwierzętami, a także nadzorował hodowlę roślin. Jego posiadłość stała się dla Beryl miejscem rajskiego dzieciństwa, naznaczonego jednak ogromną stratą: matka Beryl zostawiła córkę i męża by wraz z synem, starszym bratem dziewczynki, powrócić do Anglii. Mała dorastała więc wyłącznie pod opieką ojca, który nie miał czasu ani pomysłu jak zajmować się dzieckiem.

To nie jest więc opowieść o dziewczynce w koronkowych sukienkach i wielkich kokardach we włosach, pielęgnowanej w kolonialnej rezydencji przez zastępy służby, ale o dziecku, które, zdane na siebie, spędziło wiele lat bawiąc się z lokalnymi mieszkańcami ucząc się od nich nietypowych, jak dla Europejczyka umiejętności, a jak dla europejskiej kobiety – całkowicie niespotykanych.

Beryl potrafiła stawiać wszystko na jedną kartę i otrząsać się z życiowych niepowodzeń. Przeżyła opuszczenie przez oboje rodziców, wyzwoliła się z małżeństwa narzuconego jej jako nastolatce, co w początkach XX wieku było czynem nie do pomyślenia. Jako pierwsza kobieta przeszła pomyślnie egzaminy i została licencjonowaną trenerką koni – a to wszystko zdarzyło się w jej życiu zanim ukończyła dwadzieścia lat. Po raz pierwszy samodzielnie pilotowała samolot w czerwcu 1931 roku, a już w roku 1936 przeleciała, bez niczyjej pomocy, nad Atlantykiem – z Irlandii do Kanady.

Beryl bez oglądania się na potencjalne szkody postępowała wbrew konwenansom i oczekiwaniom otoczenia

O życiu Beryl Paula McLain opowiada z zachowaniem chronologii, począwszy od jej pierwszych lat na farmie w Njoro. Ukazuje w ten sposób w jakich okolicznościach wykuwała się nadzwyczajna odwaga dziewczynki, potwierdzona później wielokrotnie w dorosłym życiu, jej hart ducha i niezłomność w obliczu tragicznych wydarzeń, a także umiłowanie wolności, które sprawiło, że bez oglądania się na potencjalne szkody postępowała wbrew konwenansom i oczekiwaniom otoczenia. Beryl wyróżniała się nawet na tle innych brytyjskich osadników, barwnych postaci, poszukiwaczy przygód, stanowiąc zarówno obiekt uwielbienia jak i kąśliwych plotek. Także i dziś jej życiorys pozostaje intrygujący.■Wanda Pawlik

OD AUTORKI:
Po swoim pierwszym samodzielnym locie w czerwcu 1931 roku Beryl Markham szybko została pierwszą kobietą z licencją pilota. Chociaż nigdy nie przestała trenować koni i nadal wygrywała wyścigi, podjęła pracę jako pilot buszowy dla Brora Blixena na licznych wyprawach safari i zapoczątkowała praktykę szukania słoni z powietrza, urzeczywistniając tym samym wizję Denysa Fincha Hattona.
Kiedy w 1936 roku po dwudziestu jeden godzinach lotu ustanowiła nowy rekord czasu przelotu nad Atlantykiem, trafiła na nagłówki wszystkich najważniejszych gazet w Stanach Zjednoczonych. Pięciotysięczny tłum wiwatował na jej cześć w Nowym Jorku na lotnisku Floyda Bennetta. Jednak gdy wróciła do Anglii, nie doczekała się oficjalnego powitania. Zamiast tego czekały na nią okropne wieści – mentor i przyjaciel, Tom Campbell Black, zginął w katastrofie lotniczej podczas jej nieobecności.
Skandale i plotki otaczały Beryl przez większość jej życia.
W 1942 roku opublikowała swoje wspomnienia zatytułowane West with the Night. Sprzedały się słabo, chociaż wiele osób uważało, że zasługują na większe uznanie. Do tego grona należał Ernest Hemingway, który napisał w liście do swojego wydawcy Maxwella Perkinsa: „Czytałeś książkę Beryl Markham? (…) została napisana tak dobrze, tak doskonale wręcz, że poczułem się zawstydzony jako pisarz (…) to naprawdę cholernie cudowna książka”. Hemingway poznał Beryl na safari w Kenii w 1934 roku, kiedy podróżował ze swoją drugą żoną, Pauliną Pfeiffer. Podobno próbował zalecać się do Beryl, lecz dostał kosza. Blisko pięćdziesiąt lat później jego najstarszy syn, Jack, pokazał kilka z listów ojca swemu przyjacielowi, restauratorowi George’owi Gutekunstowi – jeden z nich zawierał opis West with the Night. Zmotywowało to Gutekunsta do odnalezienia książki Markham i przekonania małej drukarni z Kalifornii do wznowienia wydania. Ku zaskoczeniu wszystkich książka okazała się bestsellerem, co pozwoliło Beryl, która miała wtedy 80 lat i mieszkała w ubóstwie w Afryce, przeżyć ostatnie lata we względnym komforcie. Cieszyła się nawet pewną sławą. (…)
Beryl odznaczała się niewiarygodną siłą i hartem ducha, nieustraszenie kwestionowała nierówności między płciami w czasach, kiedy takie czyny były nie do pomyślenia. Nigdy nie natknęłam się na podobną osobę – kobietę, która żyła według własnych zasad, a nie norm społecznych, choć płaciła za to wysoką cenę. Kobietę, która doskonale odnalazłaby się na kartach męskiej prozy Hemingwaya, gdyby potrafił on pisać o silnych, nieugiętych kobietach tak, jak pisał o mężczyznach.
_____________

Gdy się obudziłam, było niemożliwie ciemno. Denys leżał obok mnie. Oddychał miarowo, a gdy moje oczy przywykły do ciemności, zobaczyłam zarys jego biodra i jedną nogę luźno przerzuconą nad drugą. Wyobrażałam sobie już nasze bycie razem – uścisk jego ramion i jego smak – lecz nigdy nie zastanawiałam się, jak będzie potem, co sobie powiemy, jak nas to zmieni albo nie. Byłam taka głupia.
Uświadomiłam sobie, że wpadłam w poważne tarapaty.
Otworzył oczy, gdy mu się przyglądałam. W jednej chwili wszystko przestało się kręcić i znieruchomiało. Nie mrugnął ani nie odwrócił wzroku, a gdy wyciągnął do mnie ręce, jego ruchy były powolne i zamierzone. Ten pierwszy raz był pospieszny, jakby żadne z nas nie chciało mieć ani chwili na oddech lub zastanawianie się, co wprawiamy w ruch. Teraz czas całkowicie się zatrzymał, a my razem z nim.
W domu panowała cisza. Noc za oknami również się uciszyła i tylko nasze ciała poruszały się w cieniu. Wtuliliśmy się w siebie, pokonując coś… lecz nawet wtedy nie pomyślałam: „To jest miłość, która odmieni moje życie”. Nie pomyślałam: „Już nie należę tylko do siebie”. Po prostu go pocałowałam, rozpłynęłam się i stało się.
Gdy Denys znów zasnął, ubrałam się bezszelestnie, wymknęłam z domu i zakradłam do stajni Galbraitha, aby pożyczyć konia. Wiedziałam, że nazajutrz będę się musiała z tego tłumaczyć, lecz było to łatwiejsze, niż pokazać się wszystkim, ponieważ wiedziałam, że nie zdołałabym ukryć tego, co się stało. Wybrałam niezawodnego araba i choć wyruszyliśmy po ciemku, nie bałam się. Po kilku kilometrach blade światło zaczęło gęstnieć na wschodzie, a potem wstało jasne słońce tej samej intensywnej barwy co flamingi żerujące w płytkich wodach Elmenteity. Gdy zbliżyłam się do brzegu, zobaczyłam, jak zaczęły się poruszać całym stadem, jakby pod powierzchnią wody były połączone sznurkiem. Wyławiały pokarm dwójkami i trójkami, przesiewając błotnistą wodę i brodząc w niej powoli. Widziałam ten obrazek już setki razy, lecz tego ranka zdawał się mieć inne znaczenie. Jezioro było nieruchome niczym tafla, jak w pierwszy poranek po stworzeniu świata. Zatrzymałam się, aby koń mógł się napić, a gdy znów go dosiadłam i ponagliłam do cwału, flamingi uniosły się i zawróciły falą. Wzbiły się nad jezioro, odsłaniając blade brzuchy i rozpościerając skrzydła, po czym zawróciły jak jeden organizm w wirze kolorów, który porwał mnie za sobą. Uświadomiłam sobie, że spałam. Spałam lub uciekałam, odkąd mój ojciec powiedział mi, że farma zbankrutowała. Teraz na wodzie lśniło słońce, a w powietrzu rozbrzmiewał trzepot tysięcy skrzydeł flamingów.
Nie wiedziałam, co stanie się potem – co zajdzie pomiędzy Denysem a Karen i jak te wszystkie splątane uczucia we mnie uda się rozplątać. Nie miałam na ten temat bladego pojęcia, lecz przynajmniej w końcu się obudziłam.
Miałam przynajmniej tyle.