Dziecko wśród gruzów

Akcja powieści Diney Costeloe rozgrywa się w Plymouth w 1941 roku, w miesiącach, gdy nocne niemieckie naloty bombowców systematycznie niszczą miasto, powodując śmierć wielu cywilnych mieszkańców. Ci są zmuszeni do spędzania kolejnych nocy w schronach, ich życie codzienne koncentruje się wokół starań o podstawowe środki do przetrwania – wodę, żywność czy jedzenie dla dzieci i odgruzowywania zburzonych domów w poszukiwaniu zaginionych sąsiadów i członków rodziny.

Muriel Shawbrook pracuje jako pielęgniarka, podobnie jak jej ojciec David, członek obrony cywilnej, pomagając poszkodowanym w trakcie nalotów. Pewnej nocy ich dom zostaje trafiony bombą a schron, w którym schronili się członkowie ich najbliższej rodziny zostaje zniszczony. Okazuje się, że prawie wszyscy bliscy Davida zginęli, przeżyła jedynie jego druga córka Vera, a nieznany jest los najmłodszego członka – synka Very, dziewięciomiesięcznego Freddiego. Dziecka nie było w zbombardowanym schronie, nie znaleziono go też w łóżeczku, pośród gruzów, w jakie zamieniło się mieszkanie Shawbrooków.

Tymczasem kilka ulic dalej Maggie od kilku miesięcy opłakuje stratę swojego nowonarodzonego syna Rogera. Pewnej nocy Colin, jej mąż policjant, w trakcie patrolu po bombardowaniu słyszy w zrujnowanym domu płacz dziecka. Udaje mu się dotrzeć do malucha i wynieść go w bezpieczne miejsce. Zabiera także zabawkę, pluszowego misia pandę, którą przytulał chłopczyk. Gdy Colin przynosi do domu znalezionego w ruinach niemowlaka Maggie za wszelką cenę chce zatrzymać dziecko, widząc w nim swojego utraconego synka. Sprzeciwia się planom męża, by zgłosić znalezienie chłopca w urzędzie, co pozwoliłoby jego prawdziwej rodzinie go odnaleźć. Tymczasem Showbrookowie za wszelką cenę starają się odnaleźć Freddiego. To najtrudniejsza próba – lojalności, więzi rodzinnych, uporu i konsekwencji.

Diney Costeloe połączyła fakty i wydarzenia fikcyjne, w rezultacie czego powstała wciągająca powieść

Historia opowiedziana przez Diney Costeloe pokazuje skomplikowane sploty wydarzeń i losów pojedynczych ludzi, które momentami wydają się nieprawdopodobne. Czas wojny czy innych masowych katastrof rządzi się jednak swoimi prawami i często dochodzi do zdumiewających wypadków, nietypowych ludzkich działań i zaskakujących rozwiązań. Costeloe stworzyła fabułę swojej powieści opierając się na prawdziwej historii, jakich wiele zdarzyło się w niespokojnych czasach II Wojny Światowej na Wyspach Brytyjskich. Nagłe zaginięcia i odnalezienia po latach, dramaty rodzinne w bombardowanych miastach, walka o przetrwanie, codzienny “krew, znój, łzy i pot” będące udziałem brytyjskiego społeczeństwa – to źródło wielu literackich inspiracji.

Diney Costeloe połączyła fakty i wydarzenia fikcyjne, w rezultacie czego powstała wciągająca powieść, dobrze oddająca codzienne realia wojny, emocje, z którymi przyszło zmagać się Brytyjczykom i trafnie opisująca ich ducha walki, mimo przeciwności, bombardowań i niedostatków. To także optymistyczny obraz hartu ducha, samozaparcia w obliczu wyzwań i zwykłej ludzkiej solidarności, by pomagać potrzebującym.

Costeloe pokazuje także ciemniejszą stronę ludzkiej natury, która łatwo może ujawnić się w czasie wojennej zawieruchy – skłonność do wykorzystywania słabszych i biedniejszych, działalność przestępcza czy zwykłe szabrownictwo. Na tej liście grzechów nie brak również przemocy, wykorzystywania kobiet, nieletnich i dzieci. Dobrze zarysowana sceneria i tło historyczne, sporo szczegółów życia w warunkach wojennych i zaakcentowany w drugiej połowie powieści wątek kryminalny związany z poszukiwaniami Freddiego – stanowią o atrakcyjności lektury, nie tylko dla miłośników literatury wojennej.■Wanda Pawlik

Prolog

Tuliła go tylko przez chwilę, drobne stworzonko o włoskach jak puszek i zaciśniętych oczkach w sinej buzi. Położna na widok niemowlęcia niemal wydarła je z ramion Maggie. Roger, od dawna upragniony, najukochańszy skarb, został jej odebrany, a asystująca pielęgniarka odwróciła wzrok, skupiona na uprzątaniu splamionej pościeli.
– Nie! – zawyła Maggie rozpaczliwie, na co kobieta zbliżyła się do łóżka.
– Spokojnie, wszystko w porządku – wymruczała kojąco. – Siostra go tylko zważy i umyje.
– Moje dziecko… – zabrzmiał rozdzierający szept. – Dajcie mi Rogera.
– Niech tylko obejrzy go lekarz – zapewniła starsza akuszerka. – Teraz trzeba odpocząć.
– Gdzie Colin? – wychrypiała Maggie resztką sił. Długi i trudny poród wyczerpał ją ponad miarę. Pragnęła jedynie zasnąć z miękkim ciałkiem przy piersi, rozkoszując się pierwszymi chwilami rodzicielstwa wspólnie z mężem.
W gabinecie obok lekarz westchnął na widok noworodka. Poród był zdecydowanie przedwczesny, ledwie w siódmym miesiącu, i trwał o wiele za długo. Matka parła z trudem i zanim przyszło do użycia kleszczy, dziecku zabrakło tlenu. Wśród gorączkowego poruszenia padły dyspozycje, podjęto czynności reanimacyjne, lecz krucha istotka wkrótce dała za wygraną. Kilkugodzinne życie zgasło, zanim się rozpoczęło.
Nieświadoma niczego Maggie zapadła w głęboki sen, a po przebudzeniu ujrzała obok siebie skurczoną z bólu twarz męża.
– Nie – stwierdziła kategorycznie. – Nie Roger. Żył i był cieplutki, gdy go dotykałam.
– Przykro mi, kochanie, nie zdążył złapać tchu.
– Nieprawda! – wykrzyknęła. – To pomyłka. Oddajcie mi Rogera! – Odrzuciła kołdrę w przypływie zawziętości. – Chcę mojego synka. Gdzie on jest?
Colin nie zdołał jej powstrzymać, lecz gdy tylko dźwignęła się do pionu, grunt uciekł jej spod nóg i zemdlała w objęciach męża.

1

Ciszę nocnego nieba rozpruł donośny ryk. Kolejny nalot. Mieszkańcy Plymouth na moment wstrzymali oddech i na poczekaniu podjęli ewakuację. Patrolujący ulice David Shawbrook pośpieszył do bazy. Nancy czuwała w domu nad uśpionymi dziećmi. Zaraz po pierwszym sygnale zapędzi całą gromadkę do schronu na końcu ulicy. W ich ogrodowym bunkrze trudno się było pomieścić w szóstkę z niemowlęciem, a siedmioletnia Angela fatalnie znosiła to miejsce, więc przy odpowiednio wczesnym ostrzeżeniu woleli dołączać do sąsiadów w zbiorowym schronie przy Parham Road.
Ponaglane przez matkę dzieci po omacku wypełzły z łóżek i posłusznie podążyły za nią w dół nieoświetlonej ulicy. Na skrzyżowaniu utworzył się już zator okolicznych mieszkańców, a kolejni nadciągali zewsząd całymi rodzinami.
Wśród Shawbrooków brakowało jedynie Very. Za młoda na kurs pielęgniarek wzorem siostry Muriel i na służbę wojskową jak pierworodny Tony, rezolutna osiemnastolatka wieczorami pracowała w pubie Lord Howard. Tego dnia umówiła się na drinka po godzinach z kolegą zza baru.
„Tacie wypada nocny dyżur, a mama pójdzie spać – pomyślała dziewczyna. – Nie zauważy, że wrócę później. A nawet gdyby – zadrżała w podnieceniu – warto zaryzykować”.
Przez cały wieczór czekała, aż George zamknie lokal i wreszcie zostawi ich samych. Charlie miał takie piękne kasztanowe oczy i czarujący uśmiech. Znowu poczuła dreszcz.
Na dźwięk syren chłopak chwycił ją za rękę i wyciągnął na dwór.
– Prędzej – ponaglał, gdy z oddali dobiegł złowrogi pomruk, a po dachach przemknęły snopy światła. Charlie zerknął w niebo z niepokojem. Mieli niewiele czasu. – Pośpiesz się!
– Nie mogę – załkała Vera, z trudem nadążając w drogocennych szpilkach. Włożyła je specjalnie z okazji wieczornej randki, lecz teraz łamała nogi na nierównym bruku.
– Zdejmij buty! – zawołał Charlie.
Vera posłuchała, choć biec na bosaka po zimnych kocich łbach wcale nie było łatwiej.
Warkot nad ich głowami narastał, gdy wreszcie dopadli wejścia i zbiegli do podziemi, gdzie Vera odnalazła mamę i rodzeństwo.
– Vera! – Nancy w popłochu zdała sobie sprawę, że z troski o maluchy nawet nie spostrzegła nieobecności córki. – Gdzie byłaś? Powinnaś wrócić dawno temu! – natarła gniewnie, lecz na widok Charliego zaniemówiła ze zgrozy. Młodzi najwyraźniej przybiegli razem prosto z baru. – Gdzie Freddie? – wychrypiała, spoglądając z trwogą na córkę.
– Jak to gdzie? Z tobą – odparła dziewczyna.
– Przecież ty go zabierasz!
W przećwiczonym scenariuszu rodzinnej ewakuacji Verze przypadł nadzór nad Freddiem, kiedy mama strzegła pozostałych dzieci.
Jedynie rodzice oraz najstarsze rodzeństwo wiedzieli, że Freddie był synkiem Very. Gdy pewnego dnia w środku zimy wyznała, że dała się uwieść przystojnemu marynarzowi na przepustce i spodziewa się z nim dziecka, Shawbrookowie wzięli ciężar na siebie i adoptowali wnuka. Sąsiedzi domyślili się prawdy, lecz obyło się bez komentarzy. Dziadkowie w roli rodziców nie stanowili rzadkości, a młodsi członkowie rodziny naturalnie przyjęli fakt, że w któreś czerwcowe popołudnie mama powiła nowego braciszka.
„Lepiej, by nie wiedział – rozważała Nancy z ledwie kilkugodzinnym maleństwem w ramionach. – Może gdy dorośnie”.
Jednak na swój sposób zaczęła przygotowywać grunt. Od początku Vera miała obowiązek opieki nad małym, a po znalezieniu pracy musiała płacić matce pięć szylingów tygodniowo za pomoc. Wobec coraz częstszych alarmów Nancy powierzyła jej chłopca w trakcie nocnych ucieczek.
Tego wieczoru Vera była poza domem, a na dźwięk syren pobiegła wraz z innymi do schronu, przekonana, że mama zadba o dzieci. Okazało się, że nie o wszystkie. Nie pomyślała o Freddiem. Vera też nie. Dziewięciomiesięczne niemowlę, oczko w głowie całej rodziny, zostało samo w domu.
Z sercem w gardle Vera wypadła ze schronu i puściła się boso ulicą, ścigana okrzykiem matki.
– Zostań w Andersonie!
Ogłuszający ryk wrogich bombowców przybrał na sile wraz z otwarciem ich żelaznych podbrzuszy, z których sypnął śmiercionośny grad. Zdjęta lękiem o synka Vera parła do przodu wśród płomieni, nie zważając na poranione stopy, gdy nagle ziemią wstrząsnął przeraźliwy huk i zaległa ciemność.
W schronie Nancy odchodziła od zmysłów z niepokoju i bezsilności. Vera była sama na zewnątrz pod ostrzałem. Pozostawało się modlić, by zdołała ocaleć z dzieckiem w przydomowej ziemiance. Wśród apokaliptycznych odgłosów na powierzchni Nancy ciasno objęła najmłodsze córeczki, jakby to mogło je osłonić przed rażeniem bomb. Dwaj starsi chłopcy przycupnęli obok, usiłując odróżnić wrogów od sprzymierzeńców po jazgocie silników. Ta zabawa pozwalała im zająć myśli w ciągu długich godzin inwazji.
– Chcę do domu! – załkała Angela. – Nie lubię bomb.
– Ja też nie – szepnęła Nancy. – Ale musimy być dzielni, aż odlecą. Niedługo będzie po wszystkim.
– Słowo? – padło żałośnie z ust dziewczynki.
– Oczywiście. Chodź na kolana. Zaśpiewamy coś?
– Stary Donald farmę miał! – wykrzyknęła Winnie, przywierając do matki z drugiej strony.
– Najpierw spytałam Angel, więc Stary Donald pójdzie w drugiej kolejności – rozstrzygnęła Nancy. – Co wybierasz, kochanie?
– Płyń, płyń łódką swą – odparła Angel.
– To dla maluchów – prychnęła Winnie pogardliwie.
– W sam raz na rozgrzewkę – uznała Nancy. – Gotowe?
Przy akompaniamencie spadających pocisków zanuciły popularną melodię. Stopniowo dołączyły do nich pozostałe udręczone głosy. Po Starym Donaldzie nastąpiły kolejne przeboje, a gdy wyczerpali repertuar, obietnica Nancy się spełniła. Samoloty zawróciły ku morzu, do bazy we Francji, zostawiając za sobą krajobraz ruiny i pożogi. Jeden z nich, jakby w poczuciu niedosytu, jeszcze raz zatoczył koło nad gorejącym śródmieściem, uwalniając resztę zabójczego ładunku. Pożegnalny popis brawury ambitnego pilota zdążył storpedować domy, sklepy, biura… i schron przy Parham Road.
W głuchej ciszy po odwrocie nieprzyjaciela z wolna odezwały się szlochy i nawoływania. Wychodzący spod ziemi ludzie przecierali oczy ze zdumienia. W miejscu miasta zastali gruzy strzaskanej zabudowy, z których gdzieniegdzie sterczały płonące szkielety wyższych kondygnacji.
David Shawbrook przetrwał szturm w jednostce straży. Na czas ofensywy wstrzymano patrole, za to teraz poszczególne oddziały rozproszyły się po okolicy. Służby ratunkowe penetrowały zgliszcza, próbując zdusić pożary i uwolnić ocalałych z ruin przed powrotem nieprzyjaciela. Wyszczerbione kikuty kamienic chwiały się w posadach, w każdej chwili grożąc zawaleniem, a te, które raz po raz ulegały sile grawitacji, pogrywały sobie z życiem ratowników niosących pomoc. W schronie przy Parham Road po ostatnim zrzucie nie było czego szukać.

2

Równo z dźwiękiem syren jedenastoletni Ernie Drake schronił się z mamą w składziku pod schodami. Nie mieli innej kryjówki, a Jane nie chciała słyszeć o przemykaniu ulicami do zbiorowego schronu. Przylgnęli do siebie w ciemności, słuchając kanonady dział przeciwlotniczych, skowytu pancernych sępów i kolejnych serii detonacji targających miastem. Szturm zdawał się trwać w nieskończoność, choć wybiła zaledwie północ, gdy odwołano alarm i odważyli się wyjść. Przy latarce wypili po kubku kakao, a następnie udali się do łóżek z nadzieją na choćby kilka godzin snu.
Sam w mrocznym pokoju, Ernie nie mógł zasnąć, przewijając w myślach wypadki minionego wieczoru. Żaden z wcześniejszych ostrzałów nie wydawał się tak długi i intensywny. W dziupli pod schodami miało się wrażenie, że ściany wokół pękną pod naporem ognia. Względny spokój w końcu go ukołysał, lecz dokuczliwe wizje podsycane zamieszaniem na zewnątrz na nowo kazały mu się ocknąć ze świadomością zgiełku na ulicach, łoskotu uprzątanego gruzu, pokrzykiwań, dzwonków straży pożarnej i ogólnego przygnębienia. W pełni rozbudzony Ernie odsłonił okno. Do świtu pozostało jeszcze trochę czasu, lecz na niebie jaśniała łuna pogorzeliska. Chłopiec z zapartym tchem wychylił głowę, by nieco dalej odkryć wyłom po apartamentowcu, z którego zostały jedynie odłamki cegieł i szkła zaścielające bruk. Pozbawiony dachu dom po sąsiedzku dymił jak odkryty garnek. Na tle buchających płomieni uwijały się czarne sylwetki ludzi walczących z żywiołem.
Ernie chłonął widok z lękiem i ekscytacją. Całkiem zapomniał o spaniu, śpieszno mu było na dwór. Wspólnie z kolegami prześcigali się w tropieniu wojennych artefaktów. Po takim natarciu jak ubiegłej nocy rumowisko niechybnie kryje w sobie wiele cennych skarbów. Gdyby pobiegł zaraz, zyskałby przewagę nad Joem i Sidneyem, a po kilku wymianach stałby się posiadaczem najbogatszej kolekcji w klasie.
Ubrał się i na palcach przemknął przez podest. Zza uchylonych drzwi sąsiedniej sypialni dobiegał miarowy oddech mamy. Mało prawdopodobne, by zerwała się przed dzwonkiem budzika, a do tego czasu on dawno będzie z powrotem. Bezszelestnie pokonał schody, z rozwagą omijając drugi stopień od dołu, który potwornie skrzypiał. W progu jeszcze raz nastawił uszu i uspokojony wyślizgnął się za drzwi.
Mimo wczesnej pory na ulicy roiło się od ludzi. Nieco dalej prowadzono akcję gaśniczą domu bez dachu, a powracający ze schronów mieszkańcy snuli się dookoła, porażeni ogromem szkód. Co odważniejsi jęli odwalać gruzy wysadzonego bloku, usilnie wypatrując oznak życia. Nad wszystkim unosił się krwawy dym i swąd spalenizny.
Mały szeregowiec przy Haversham Road, w którym mieszkał Ernie, ucierpiał nieznacznie, lecz sąsiednie budynki nie miały już tyle szczęścia. Zapuszczając się coraz dalej z chrzęstem szkła pod stopami, chłopiec odkrywał kolejne spustoszenia, poważniejsze niż na pierwszy rzut oka. Rzędy kulawych kamienic słaniały się niebezpiecznie jak potrącone domino, a bliźniak na rogu, rozłupany na pół niby nożem, eksponował wnętrze obu pięter. Ernie dostrzegł patrol krążący od drzwi do drzwi i uskoczył w boczną uliczkę. Było tu mniej ludzi, choć na jednej z działek nie zostało nic oprócz gruzu, a sąsiednie zabudowania z trudem trzymały pion. Trochę dalej brygada strażaków toczyła strumienie wody w pełgające szczątki pubu Lord Howard. Ernie obserwował akcję z bezpiecznej odległości, by go nie przepędzono. Szukanie wojennych trofeów w tych warunkach było zbyt ryzykowne.
Niewygasły żar bronił się z sykiem, posyłając w niebo kłęby czarnego dymu. Co powie tata przy okazji najbliższej przepustki na widok tej zwęglonej skorupy w miejscu swojego ukochanego pubu?
Chłopiec postanowił dyskretnie się wycofać, gdy wtem z jednej z pokiereszowanych ruin dobiegł go płacz dziecka. Ernie czujnym okiem zlustrował otwór po wyrwanych z zawiasów drzwiach i mroczny korytarz w głębi biegnący wzdłuż schodów przy ścianie. Cała konstrukcja zdawała się niepokojąco chwiejna i wypaczona. Podszedł bliżej i wytężył słuch. Nie było wątpliwości. W domu zawodziło niemowlę. Chłopiec ruszył naprzód, aż nagle ciężka dłoń spadła mu na ramię i usłyszał nad sobą szorstkie:
– Co tu robisz, młody człowieku?
Ernie zadarł głowę, by napotkać surowe oblicze rosłego policjanta.
– N-nic… – wyjąkał w popłochu.
– Wyszedłeś na szaber, co?
– Nie – zapewnił żarliwie Ernie. Wiedział, jak karano szabrowników. – Nie robiłem nic złego.
– Na moje oko zamierzałeś splądrować ten dom – nastawał policjant.
– Nie, przysięgam, że nie – zaprzeczył prędko Ernie. – Tylko zdawało mi się, że ktoś tam jest.
– Popatrz no! – Sierżant Colin Peterson w duchu docenił refleks łobuza. – Że też ja nic nie… – Urwał, gdy wnętrze domu wypełnił donośny lament, pełen nieskrywanej pretensji i zniecierpliwienia.
– Mówiłem – burknął Ernie zaczepnie.
Colin Peterson wzmocnił uścisk na ramieniu chłopca, odsuwając go od budynku.
– Nie ruszaj się stąd na krok. Zaraz wracam.
– Wejdzie pan do środka? – Ernie rozwarł oczy z niedowierzaniem.
– Skoro tam jest żywe dziecko, trzeba je wydostać.
Malec obejrzał się na strażaków dogaszających pub.
– Może ich zawołać? – podsunął.
– Mają dość na głowie – uciął funkcjonariusz. – Szkoda czasu, tylko patrzeć, aż strop się zawali. – Otoczył chłopca ramieniem. – Zostań tu i nie wchodź choćby nie wiem co, jasne?
Zelektryzowany Ernie kiwnął głową.
– A gdyby naprawdę doszło do zawału, sprowadź pomoc.
– Dobrze – zapewnił malec solennie i drżącym głosem dodał: – Proszę na siebie uważać.
– Spokojna głowa, mały. Wrócę, nim się obejrzysz. – Funkcjonariusz łagodnie klepnął chłopca w plecy. – Stań tam i nie podchodź.
Ernie posłusznie podreptał na drugą stronę ulicy.
Jakby w ramach ponaglenia kilka luźnych dachówek z grzechotem spadło na chodnik i roztrzaskało się w chmurze pyłu.
– Ostrożnie! – Ernie odruchowo uskoczył.
Płacz dziecka przeszedł tymczasem w natarczywe wycie, wzywając Colina do działania.
– Idę.
Objął wzrokiem nadwątloną ruderę, wziął głęboki oddech i przestąpił próg. Teraz albo nigdy.
Ernie z bijącym sercem śledził jego poczynania z oddali. Straciwszy sierżanta z oczu, niespokojnie zerknął w stronę spopielałego pubu. Strażacy zwijali węże i drabiny, szykując się do następnej interwencji. Odjadą, nim policjant zdąży ich zawołać.
W korytarzu Colin zmierzył nieufnym spojrzeniem schody na piętro. Dolna część sprawiała dość solidne wrażenie, lecz kolejne stopnie balansowały w próżni, oderwane od ściany. Kto wie, czy udźwigną jego ciężar. Może jednak należało posłać smyka po straż pożarną? Znacznie łatwiej byłoby dostać się na piętro po drabinie przystawionej do okna. Ale to wymagało czasu, a budynek stał na słowo honoru.
Mężczyzna przywarł do poręczy przy ścianie i wypróbował pierwszy schodek, a znalazłszy stabilne oparcie, czujnie zrobił krok wyżej. Płacz dziecka nie milknął, więc policjant wbił wzrok w górny podest, by noga za nogą mozolnie piąć się po zwichrowanych stopniach. Na górze odkrył rozległą wklęsłość w podłodze wokół resztek ściany między pokojami. Przesuwając się po obrzeżach, dotarł do drzwi sypialni od strony ulicy. W środku oprócz wersalki i tapczanu ujrzał dziecięcy kojec, a w nim nieszczęśliwą istotkę uczepioną prętów.
– Już dobrze – zamruczał łagodnie. – Poczekaj na wujka.
Omiótł spojrzeniem parkiet dzielący go od łóżeczka. Wyglądał dość pewnie, lecz Colin w razie czego wybrał trasę wzdłuż mebli, sprawdzając kolejno każdą klepkę.
Bobas z przejęcia stracił równowagę i klapnął na materac, by obserwować rozwój sytuacji poprzez szpary.
– Jak się masz? – szepnął Colin, biorąc dziecko na ręce.
Rozpalony, mokry od łez policzek przylgnął do jego szyi. Policjant wyczuł wilgoć w śpioszkach, lecz w polu widzenia nie było świeżych pieluch, tylko kilka zbyt obszernych ubranek wisiało na oparciu krzesła. Mniejsza o to, byle uszli z życiem.
W tej samej chwili w pobliżu rozległ się przeraźliwy łoskot. Colin zdwoił czujność, zawadzając wzrokiem o sfatygowanego misia pandę z fioletową kokardką w narożniku kojca. Niewiele myśląc, sięgnął po maskotkę i zawrócił do drzwi. Na podeście usłyszał z dołu głos Erniego:
– Proszę pana! – Chłopiec niepewnie zaglądał do środka. – Wszystko w porządku?
– Zabieraj się stąd, ale już! – ryknął funkcjonariusz.
Przerażony dzieciak posłuchał, dzięki czemu Colin mógł skupić uwagę na kolejnych ruchach. Wymacał stopą krawędź, wprawiając w drganie całą klatkę schodową. Chwycił się więc poręczy, by jak najbardziej odciążyć chybotliwe stopnie, i praktycznie zbiegł na dół i dalej na ulicę, gdzie Ernie wlepił w niego wylęknione oczy.
– Mówiłem, że tam jest dziecko – zauważył, schylając się po upuszczoną w ostatniej chwili zabawkę. Otrzepał ją i podał małemu, lecz niemowlę, wyczerpane płaczem, zasnęło na ramieniu swojego wybawcy.
– Daj. – Policjant wepchnął sobie pluszaka do kieszeni. – Jak się nazywasz?
– Ernie Drake.
– Nie wiem, skąd się tu wziąłeś zaraz po nalocie, ale dzielny z ciebie młodzieniec, Ernie Drake. Ten kajtek zawdzięcza ci życie.
– I panu – zrewanżował się Ernie. – Nie każdy miałby tyle odwagi, by tam wejść, kiedy wszystko zaraz gruchnie.
Na dowód prawdziwości jego słów kolejny rząd dachówek rozbił się o chodnik.
– Prawda – przyznał Colin. – I dlatego trzymaj się od takich miejsc z daleka.
– Co pan z nim zrobi? – Ernie wskazał głową śpiącego dzidziusia.
– Zaniosę go do punktu ratunkowego. Tam bezpiecznie poczeka, aż ktoś się po niego zgłosi.
– Gdyby komuś na nim zależało, nie zostałby sam w domu – stwierdził chłopiec celnie.
– To umieszczą go w domu opieki. Tak czy siak trzeba to zasygnalizować, a nuż znajdzie się jakiś bliski. – Colin popatrzył na dziecko. Nie potrafił ocenić jego wieku, lecz bobas ważył swoje. – Nie mam nawet pojęcia, czy to chłopiec. Widzisz numer domu?
Ernie zmrużył oczy, dostrzegając tabliczkę przy framudze.
– Dwadzieścia jeden – przeczytał.
– Suffolk Place dwadzieścia jeden – powtórzył Colin ku pamięci, po czym dodał służbowym tonem: – Zmykaj do domu. Nie wolno się tu kręcić, i do tego bez maski. Raz-dwa, twoja mama pewnie szaleje z niepokoju.
Jak na zamówienie zegar na pobliskim kościele wybił szóstą, uświadamiając Erniemu, że faktycznie mama wkrótce wstanie, a wtedy lepiej być w domu.
– Do widzenia. – Uniósł rękę na pożegnanie i pobiegł w górę ulicy.
– Świetnie się spisałeś! – krzyknął za nim sierżant, lecz chłopiec zdążył już zniknąć.
Colin poprawił bezwładny ciężar na ramieniu, a ufny oddech połaskotał go w szyję. Wiedział, co powinien zrobić, ale bił się z myślami. Tak zmasowany atak niewątpliwie pociągnął za sobą wiele ofiar. Bombardowanie objęło naraz całe miasto, dewastując kolejne dzielnice. Centra alarmowe będą pełne ludzi, którzy z dnia na dzień stracili dobytek. Nie wspominając o rannych i zdesperowanych. Tymczasem dziecku chyba nic się nie stało, było tylko mokre, zziębnięte i zapewne głodne. Oraz nieprzewinięte. Ratownicy i pomoc społeczna skupią się na najbardziej potrzebujących, a tej znajdzie wystarczy odrobina troski. Maleństwu będzie znacznie lepiej w domowym zaciszu pod opieką Maggie niż w zatłoczonym przytułku. Tylko co, gdyby ktoś go szukał? Choćby ten, kto porzucił je podczas napaści? Można przecież zgłosić to jutro, gdy zamieszanie przycichnie. Berbeć już najadł się strachu, szybciej wróci do siebie w atmosferze ciepła i czułości.
Pewien swego, Colin żwawym krokiem ruszył do domu, gdzie jak zawsze czekała na niego Maggie.
Poprosił o przeniesienie do Plymouth z nadzieją, że nowe miejsce pomoże jej się otrząsnąć.
– To świetna okazja – nalegał. – I do tego awans. Posterunkowy Peterson będzie panem sierżantem.
Maggie uśmiechała się bez przekonania, apatyczna i obojętna.
Ostatecznie uległa po śmierci matki chrzestnej Colina. Bliska przyjaciółka jego matki zapisała mu w spadku pięćset funtów. Niewyobrażalny majątek.
– Możemy kupić dom – kusił. – Pomyśl tylko. W Londynie nigdy nie będzie nas stać na własny kąt, ale w Plymouth znajdziemy coś dla siebie.
Ostatecznie przyjął stanowisko, lecz misja się nie powiodła. Mimo przeprowadzki Maggie wciąż nie pozwalała ranom się zabliźnić. W trakcie którejś scysji Colin zarzucił jej egoizm, jakby zawłaszczyła sobie prawo do żałoby. Żona nie odezwała się do niego ani słowem przez wiele dni później i od tej pory dzielił ich chłodny dystans.
W nieznajomym mieście Maggie przestała wychodzić i odcięła się jeszcze bardziej. Wyjazd z Londynu w niczym jej nie ulżył, zmiana otoczenia dała całkiem odwrotny efekt.
Wprawdzie podjęła się gospodarskich obowiązków, lecz nigdy nie poszła dalej po sprawunki niż pawilon na końcu ulicy. Unikała nowych sąsiadów i nie czyniła żadnych towarzyskich starań, gdy przypadkiem wpadła na nich w sklepie. Po wielokroć ignorowani lub odprawiani z niczym, okoliczni mieszkańcy niejako wspólnie uznali, że lepiej pozostawić nowo przyjezdnych samym sobie.
– Ten sierżant Peterson wygląda na porządnego człowieka – oceniła Elsie Jefferson w kolejce do rzeźnika, gdzie wraz z przyjaciółką Stellą Todd liczyły na świeże nerki lub ładny kawałek wątróbki z porannego przydziału. – Ale jego żona to istny sopel lodu. Nie sposób zamienić z nią słowa.
– Podobno… – Stella zniżyła głos, przysłaniając usta. – W trakcie nalotu na Londyn straciła kogoś bliskiego, bodajże brata… Ciężko to przeżyła.
– Każdy kogoś stracił – wypomniała Elsie. – Szwagier Paula, który był handlowcem, zaginął na morzu wiele miesięcy temu, ale jego siostra nie zamknęła się w domu, tylko zacięła zęby i próbowała żyć dalej.
– To chyba zależy od człowieka – skwitowała Stella, a w następnej chwili skupiła się na sprzedawcy i trudnym wyborze między parówkami i mortadelą, przy którym oziębła pani Peterson odpłynęła w niepamięć.

3

To był najgorszy pogrom do tej pory. Nigdy wcześniej Luftwaffe nie atakowała tak długo i zaciekle. Pierwsza fala jak zwykle rozpętała burzę ogniową.
„Nie czas żałować róż”, pomyślał David Shawbrook, chwytając za łopatę, by piaskiem zneutralizować jeden z syczących niewypałów. Wobec siły rażenia zasoby do walki z ogniem szybko się kończyły. Wraz z nadciągnięciem ciężkiej artylerii szturmującej przystań w Devonport i trakcje kolejowe David schronił się w sztabie straży. Przebywanie na zewnątrz pod nalotem zakrawało na samobójstwo.
Gdy zagrożenie minęło, dołączył do akcji ratunkowej, pracując nieprzerwanie aż do świtu. Pierwsze promienie słońca zza mgły odsłoniły smętne pobojowisko. Na ulicach przybywało ludzi i o poranku działania naprawcze ruszyły już pełną parą. Przetrząsano zgliszcza w poszukiwaniu ofiar, transportowano rannych do punktów medycznych, w kościołach powstały czasowe składowiska ciał czekających na identyfikację i pochówek. Rzesze pozbawionych dachu nad głową oblegały ośrodki pomocy.
Będąc u kresu sił, David akurat wstąpił na kubek ożywczej herbaty, gdy przypadkiem usłyszał, co spotkało schron przy Parham Road. Wiadomość przyniosło dwóch mężczyzn, którzy wydobywszy ranną kobietę spod gruzów, przyszli zgłosić jej dane i adres szpitala.
– Trafiony bezpośrednio – relacjonował jeden.
– Bez szans – zgodził się drugi. – Kamień na kamieniu nie został.
– Gdzie? – spytała dyspozytorka Ruby Manson.
– Przy Parham Road. Było tam z sześćdziesiąt osób i trudno liczyć, by ktokolwiek przeżył.
Davidowi serce zamarło. Musiał się przesłyszeć albo mężczyzna coś pomylił.
– Co takiego? – zachrypiał, chwytając mówiącego za ramię, po czym podniósł głos: – Proszę powtórzyć!
Nieznajomy rzucił mu spłoszone spojrzenie.
– Bomba spadła centralnie na schron.
– Który? – David wzmocnił uścisk.
– Spokojnie – zareagował przybyły.
David opuścił ręce i z duszą na ramieniu wyszeptał:
– Który schron?
– Na rogu Parham Road.
Z nieludzkim skowytem David wypadł z dyżurki.
Mężczyźni spojrzeli po sobie. Łatwo było odgadnąć przyczynę dziwnego zachowania strażnika. Ruby z westchnieniem podniosła wzrok znad rejestru.
– To David Shawbrook. Mieszka w pobliżu Parham Road… – Urwała bez zbędnych słów.
W progu David zderzył się z wracającym z patrolu Paulem Jeffersonem.
– Cześć, Dave! Co to za alarm? – zawołał mężczyzna, osadzając przyjaciela w miejscu.
David wymamrotał coś bezładnie, lecz Paul nie pozwolił się zbyć.
– O co chodzi?
– Podobno wysadzili schron… Co z Nancy… i dziećmi!
Drżenie w jego głosie ścięło Paulowi krew w żyłach. Shawbrookowie zwykle chronili się przy Parham Road.
– Puść mnie, muszę ich znaleźć! – David gwałtownie odepchnął mężczyznę.
– Poczekaj!
We dwóch pomknęli przez rozorane ulice aż na Kelsall Avenue. Na miejscu wessał ich tłum i dopiero po uciążliwych wysiłkach zdołali przedrzeć się przez gęstą ciżbę, zanim stanęli jak wryci na skraju wielkiego leju wypełnionego resztkami osmalonego betonu, blachy oraz drewna. Widok rozwiewał wszelkie nadzieje. Nie sposób przeżyć takiego uderzenia. Świadomość ta z wolna docierała do zgromadzonych, gdy kolejno bledli, ustępując na bok.
Nad głowami zebranych poniósł się szloch, a jeden mężczyzna zawołał:
– Patrzcie! Tam jest człowiek!
Nim ktokolwiek zdążył go powstrzymać, rzucił się na dno wyłomu, by pochwycić dłoń desperacko wystającą z ziemi. Zaraz jednak uskoczył z krzykiem pełnym grozy i na czworakach zwymiotował obok porzuconej kończyny przy wtórze trwożnego szmeru.
Paul odwrócił wzrok i objął przyjaciela, który wpatrywał się w scenę jakby zamroczony.
– Może to dłoń Nancy – rzekł głucho. – Wygląda na kobiecą, więc niewykluczone.
– Nic tu po nas – powiedział Paul miękko. – Tu nikt nie ocalał.
David poderwał głowę.
– Może ich tu nie było? Może nie mieli czasu pobiec tak daleko i skryli się w Andersonie? Bombowce nadleciały zaraz po syrenach, prawda? – W jego głosie zadźwięczała błagalna nuta. – Nancy nie wypuściłaby dzieci z domu pod ostrzałem. Musieli zostać na podwórzu.
Ogarnął spojrzeniem wyłom pod stopami, po czym pędem zawrócił w kierunku Suffolk Place. Paul nie odstępował go na krok, okruchy zmiażdżonego szkła i tynku pryskały na boki. Na rogu Haversham Road puścili się w dół ulicy, by przystanąć przed jednym ze zdruzgotanych segmentów.
– Pewnie są w Andersonie!
Bez chwili namysłu David pobiegł do ogrodu na tyłach. W norze nie znalazł nikogo, nawet żadnych śladów czyjejś niedawnej obecności. Wnętrze tchnęło wonią pleśni i wilgoci, która zwykle pierzchała w cieple naftowej kuchenki. David powiódł wzrokiem dookoła, rejestrując nietknięte posłania na piętrowcach, wypełnioną puszkę herbatników oraz zimny palnik, i z zawodem wypełzł na powierzchnię.
Paul czekał w ogrodzie. Nie znajdując słów pocieszenia, otoczył przyjaciela ramieniem i wyszli na ulicę. David z dławieniem w gardle spojrzał na szczątki domu, w którym mieszkali z Nancy od ślubu ćwierć wieku wcześniej. Może zdoła coś uratować? Pal licho tych kilka kosztowności, zależało mu raczej na bliskich sercu pamiątkach.
– Wchodzę – oznajmił i bez chwili wahania zniknął w otworze po wyłamanych drzwiach.
Korytarzem dotarł do kuchni – ich domowego ogniska. W progu omiótł spojrzeniem dobrze znane wnętrze. W poprzek okna biegła czarna taśma, którą własnoręcznie zabezpieczył pękniętą szybę. Na blacie obok zlewu piętrzył się stos brudnych naczyń, a na wystygłej kuchence stał rondel z jedzeniem. Jedno z krzeseł leżało na podłodze, jakby ktoś zerwał się w pośpiechu od stołu. Bardzo prawdopodobne. Alarm zabrzmiał około siódmej, akurat w trakcie kolacji.
Kątem oka dostrzegł puszkę po herbacie, w której trzymali pieniądze na czynsz i rachunki. Wytrząsnął zawartość, wcisnął sobie banknoty do kieszeni.
– Dave! – dobiegł z ulicy zaniepokojony głos Paula. – Wychodź, stary! Długo nie ustoi.
– Zaraz! Tylko zajrzę na górę.
– Nie wygłupiaj się! Życie ci niemiłe?
– Bez obaw – odparł David, sprawdzając wytrzymałość dolnego stopnia.
Niczym Colin Peterson przed godziną przebył klatkę schodową na wyczucie. Na piętrze wślizgnął się do jedynej dostępnej sypialni i bezradnie stanął pośród pustych łóżek młodszych dzieci. Jego maleństwa zginęły, rozerwane na strzępy przez nazistowskich zbirów. Długo tłumione łzy pociekły, gdy pomyślał o Tonym gdzieś na północy Afryki i Muriel w szpitalu w Portsmouth. Dla nich musiał żyć dalej, byli wszystkim, co mu zostało.
W ostatniej chwili przed wyjściem jego uwagę przykuły ślady stóp na pokrytym pyłem parkiecie. Z narastającą pasją prześledził wzrokiem wytyczony na ziemi szlak. Tego ranka ktoś już węszył po domu. Jakiś parszywy złodziej zdążył rozgościć się w progach tego, co zostało z siedliska dotkniętej rodziny, i obłowić się na jej nieszczęściu.
Gdyby kiedykolwiek spotkał nikczemnika, który wolał ograbiać swoich, niż pomóc w walce z najeźdźcą, David nie ręczył za siebie. Zgrzytając zębami, wycofał się na parter. W holu dostrzegł szalik Nancy na wieszaku, wzdymany podmuchem wiatru. Na moment ukrył twarz w miękkich fałdach wełny przesyconych zapachem żony, po czym owinął go sobie wokół szyi i wyszedł na ulicę ku niepomiernej uldze towarzysza. Mężczyzna jeszcze raz zerknął za siebie. Gruntowne naprawy postanowił odłożyć na później. Najpierw trzeba znaleźć sobie jakiś kąt.