181. rocznica urodzin Heleny Modrzejewskiej, to dobra okazja, by sięgnąć po książki o tej wybitnej aktorce. Oto trzy najciekawsze publikacje jakie ukazały się na jej temat.
„Modrzejewska, życie w odsłonach” to dzieło napisane przez wybitnego znawcę teatru, wieloletniego dyrektora Muzeum Teatralnego w Warszawie Józefa Szczublewskiego. Nie ukazała się w Polsce żadna bardziej szczegółowa i rzetelna od tej publikacji biografia Heleny Modrzejewskiej, dlatego stanowić ona może pierwszą lekturę dla osób pragnących zapoznać się z losami artystki. Autor, w porządku chronologicznym, opisał jej barwne życie, korzystając ze wszelkich zachowanych materiałów – dokumentów, listów, pamiętników, publikacji prasowych z czasów współczesnych Modrzejewskiej. Razem z nim, rok za rokiem, czytelnik śledzi postępy w karierze i zwroty akcji w życiu osobistym, jakich aktorce los nie szczędził. Ta lektura wciąga, wyzwala emocje, sprawia, że czytając kibicujemy niezłomnej Helenie – dziewczynie ze zwykłej rodziny, żyjącej w kraju wymazanym z mapy przez zaborców, która stając się międzynarodową gwiazdą rozsławiła sprawę polską w świecie.
Bez wątpienia jest Modrzejewska postacią o życiorysie tak bogatym, że poznawanie go stanowi nie lada przyjemność, dlatego inna książka – „Modrzejewska Shakespearestar” napisana przez Andrzeja Żurowskiego, choć z oczywistych powodów powiela fakty ujęte we wcześniejszej publikacji Józefa Szczublewskiego, to stara się je widzieć bardziej poprzez pryzmat szekspirowskich ról artystki, co zresztą zapowiada sam tytuł książki. Udało się też Andrzejowi Żurowskiemu dotrzeć podczas bibliotecznych kwerend do źródeł, na które nie natrafił nikt z poprzedników badających życiorys Heleny Modrzejewskiej. Sporo czasu poświęcił też autor analizie scrapbooków wykonywanych przez artystkę, zawierających jej odręczne notatki i komentarze, zestawione w formie kolaży z wycinkami z prasy, zdjęciami i innymi drobnymi pamiątkami, a zachowanych w zbiorach The New York Public Library for Performing Arts.
I wreszcie trzecia książka – także biograficzna lecz w swej formie nietypowa: album poświęcony Helenie Modrzejewskiej pod redakcją Anny Litak i Bianki Kurylczyk, wydany przez Narodowy Stary Teatr w Krakowie im. Heleny Modrzejewskiej. Stronice tej publikacji, opracowanej graficznie przez Biankę Kurylczyk i Jacka Kochańskiego zapełniają portrety artystki w strojach z ról scenicznych, wykonywane przy okazji teatralnych premier, a obok nich znajdują się nieliczne zdjęcia zrobione w okolicznościach prywatnych – jak na przykład podczas wypoczynku na kalifornijskiej plaży z mężem i wnukiem czy w ogrodzie własnej rezydencji. Wiele tu jest do podziwiania: kunsztowność kostiumów, scenografie z dawnych lat, nadzwyczajna uroda artystki pełnej łagodności i wdzięku, a także, co może wręcz najbardziej przyciągające – jej hipnotyzujące, głębokie spojrzenie, które przez wiele lat urzekało ze sceny miłośników teatru. ■Agnieszka Kantaruk
