“Malowany welon”, powieść Williama Somerseta Maughama opowiada o skomplikowanej relacji bakteriologa i jego żony w obliczu epidemii. Pisarz przejmująco odmalował chińską prowincję w czasie walki z chorobą, a także przemianę jaką przeszli główni bohaterowie pod wpływem dramatycznych okoliczności.
Osiemdziesiąt pięć – dokładnie tyle lat od wydania „Malowanego welonu”, powieści z akcją rozgrywającą się na tle epidemii cholery w Chinach, minęło w bieżącym roku, gdy świat znowu przypomniał sobie, jak to jest walczyć z chorobą, na którą nie ma skutecznego leku, a śmierć każdego dnia zbiera swoje żniwo.
William Somerset Maugham swoją powieść pisał w oparciu o wiedzę i doświadczenia, jakie w swoich czasach mógł zebrać z łatwością. W XIX wieku w Azji epidemie były na porządku dziennym, a przez Europę zaledwie kilka lat wcześniej przetoczyła się pandemia grypy hiszpanki. Z tego powodu wybrany przez niego temat był na czasie, tak jak ponownie i zarazem niespodziewanie, jest teraz.
Osią „Malowanego welonu” jest ewolucja relacji pary głównych bohaterów: małżeństwa Brytyjczyków osiadłych w Chinach. Walter Fane jest bakteriologiem, badaczem oddanym swojej pracy. Skromny i zamknięty w sobie, poważny i nieskory do rozrywek, nie potrafi zapewnić młodej żonie pożądanych przez nią atrakcji, pomimo że szczerze ją kocha. W przypadku Kitty jest wręcz odwrotnie. Wyszła za mąż tylko po to, by uwolnić się od rodziców, nie darzy Waltera żadnymi głębszymi uczuciami, nudzi się z nim, a gdy postanawia sama zapewnić sobie atrakcje, wynikają z tego tylko poważne kłopoty.
Wreszcie Walter ma dość zachowania żony, nieskory dostrzec, że wina za opłakany stan małżeńskich relacji nie leży wyłącznie po jej stronie. Przyjmuje stanowisko pracy w wiejskiej prowincji Chin, ogarniętej epidemią cholery, nie próbując nawet ukrywać, że to miała być kara dla przysparzającej mu utrapień żony. Ich długa podróż przez interior stanowi preludium do najciekawszej części powieści traktującej o psychicznej przemianie, jaką przejdą oboje.
długa podróż bohaterów przez interior stanowi preludium do najciekawszej części powieści traktującej o psychicznej przemianie, jaką przejdą oboje
Aspektem powieści, przyciągającym przez lata uwagę recenzentów i czytelników, była ta właśnie ewolucja charakterów Waltera i Kitty, wspaniały materiał do adaptacji na teatralnych deskach, co zresztą przez cały wiek XX wielokrotnie miało miejsce. Oddanie odcieni wrogości, obojętności, miłości między nimi dwojgiem, to dla dobrego aktora niezłe wyzwanie. W adaptacji filmowej sprostali mu w 2006 roku Edward Norton i Naomi Watts. Było na co popatrzeć.
W roku 2020 szczególne zaciekawienie może budzić natomiast uchwycona przez Williama Somerseta Maughama rzeczywistość walki z zarazą. Nieufność wobec oficjalnych zaleceń i jej konsekwencje, poważniejsze traktowanie plotek, obiegowych opinii i zabobonów niż ustaleń lekarzy, pośród chińskich wieśniaków wręcz proszących się o zakażenie – wszystko to opisuje Maugham z realizmem, szczególnie przerażającym teraz, gdy po wielu dekadach od epidemii tamtych czasów, scenariusz się powtarza.
Lektura „Malowanego welonu” w tym kontekście pozwala zobaczyć z innej perspektywy to, w czym bierzemy udział dziś i wysnuć własne refleksje o tym, czy ludzka mentalność, pomimo imponującego skoku cywilizacyjnego, w ogóle kiedykolwiek może się zmienić. ■Agnieszka Kantaruk
William Somerset Maugham, (ur. 25 stycznia 1874 w Paryżu, zm. 16 grudnia 1965 w Saint-Jean-Cap-Ferrat k. Nicei) – angielski powieściopisarz i dramaturg.
