“Dunaj” Claudio Magrisa to wybitny esej o tożsamości i historii Europy, a zarazem monografia jednej z najważniejszych rzek starego kontynentu.


DunajDunaj. Rzeka, która należy do wielu narodów, kultur, języków i tradycji w dziele Magrisa zamienia się w metaforę złożonej i wielowarstwowej tożsamości współczesnego Europejczyka.

Pisarz przemierza rzekę od źródeł do ujścia, a więc od Niemiec do Rumunii, ale jego opowieść nie jest tylko dziennikiem podróży. Magris mistrzowsko posługuje się esejem, reportażem, szkicem literackim i w istocie tworzy z nich odrębny gatunek.

Odwiedzane miejsca są pretekstem do opowiadania historii tych zakątków, ale przede wszystkim zachęcają autora do refleksji nad zaginioną Atlantydą, ową Mitteleuropą zdolną połączyć rozmaite elementy kulturowe z Zachodu i Wschodu w nową spójną całość.

Jeśli w ogóle można książkę napisać tak, jak płynie rzeka, to właśnie Magrisowi udało się to w pełni.

Niespieszna, dygresyjna, erudycyjna. Arcydzieło.

Claudio Magris – (ur. 1939) jeden z najwybitniejszych włoskich powieściopisarzy, eseistów, krytyków literackich i tłumaczy, wywierający znaczący wpływ na kulturę europejską. Jest profesorem germanistyki na Uniwersytecie w Trieście, pisze artykuły dla „Corriere della Sera” i innych europejskich gazet. Jego książki były tłumaczone na 20 języków. Otrzymał najważniejsze europejskie nagrody, m.in. Premio Strega, Nagrodę Erasmusa, Nagrodę Księcia Asturii i Friedenspreis.

Claudio Magris
Dunaj
Przekład: Anna Osmólska-Mętrak, Joanna Ugniewska
Wydawnictwo Literackie
Wydanie przejrzane
Wydanie pierwsze: Warszawa 1999
Premiera w tej edycji: 24 stycznia 2018
 
 

Dunaj


Spis treści

KWESTIA RYNIEN
(przeł. Joanna Ugniewska)
1. Tabliczka, 2. Donaueschingen kontra Furtwangen, 3. Relacja, 4. Moraliści i mierniczy u źródeł Brege, 5. Mitteleuropa „ponadnarodowa” czy całkowicie niemiecka?, 6. Noteentiendo, 7. Homunkulus, 8. Tory czasu, 9. Bissula, 10. Źródło Brigach, 11. Zakrystianie z Messkirch, 12. Przewodnik po Sigmaringen
 
UNIWERSALNY DUNAJ INŻYNIERA NEWEKLOWSKIEGO
(przeł. Joanna Ugniewska)
1. Uwierzyć w Ulm, 2. 2164 strony i 5 kilogramów 900 gramów Górnego Dunaju, 3. Inżynier Neweklowsky pomiędzy perswazją a retoryką, 4. Murzynka znad Dunaju, 5. Niemiecka idylla, 6. Zdobycie Ulm, 7. Z gołymi rękami przeciw III Rzeszy, 8. Pogrzeb, 9. Funt chleba, 10. Na świńskim targu, 11. Archiwista krzywd, 12. Grillparzer i Napoleon, 13. Spacerowa terapia, 14. Z Lauingen do Dillingen, 15. Kiczowatość zła, 16. Pusty grób, 17. Marieluise Fleisser z Ingolstadtu, 18. Limes, 19. Walhalla i róża, 20. Ratyzbona, 21. W sali Reichu, 22. Sześć kątów nicości, 23. Osioł z Niedzieli Palmowej, 24. Wielkie koło, 25. Eichmann w klasztorze, 26. Podbródki z Vilshofen, 27. W Pasawie, 28. Krymhilda i Gudrun, czyli dwie rodziny, 29. Nad pięknym modrym Innem?
 
W WACHAU
(przeł. Joanna Ugniewska)
1. Nekrolog w Linzu, 2. Zulejka, 3. A. E. I. O. U., 4. Sztych i cięcie, 5. Smuga dymu, 6. Mauthausen, 7. Kropla zapomnienia, 8. Kaczki w Grein, 9. Tort dla arcyksięcia, 10. Kyselak, 11. Wineta nad Dunajem, 12. Godzina 10.20, 13. Orzeł dwugłowy i orzeł bielik, 14. Kierling, Hauptstrasse 187

CAFÉ CENTRAL
(przeł. Joanna Ugniewska)
1. Manekin poety, 2. Dom Wittgensteina, 3. Święty Szczepan, 4. Baronówna, która nie lubiła Wagnera, 5. Schody Strudlhofu, 6. Dorotheum, 7. Kłamstwa poetów, 8. Turcy pod Wiedniem, 9. Plamy krwi, 10. Wśród innych wiedeńczyków, 11. Owocna praca, 12. Gentzgasse 7, 13. Lukács w Wiedniu, 14. Tak tylko zapytałem, 15. To, co zawsze, proszę pana?, 16. Josephinum, 17. Kabaret życia, 18. Rembrandtstrasse 35, 19. Na skraju rzeczywistości, 20. Wiener Gruppe i striptiz, 21. Karl-Marx Hof, 22. Wuj Otton, 23. W Muzeum Zbrodni, 24. Radosne życie, lekka śmierć, 25. Berggasse 19, 26. Odyseja kosmiczna, 27. Spojrzenie wstecz, 28. Słowa, słowa, słowa, 29. Eckhartsau, 30. Karnuntum, 31. Mniejszość, która nie chce asymilacji, 32. Tam, gdzie jest Haydn, nie może się stać nic złego, 33. Bardziej tragiczne i chlubne
 
ZAMKI I DREVENICE
(przeł. Anna Osmólska-Mętrak)
1. Pod Czerwonym Rakiem, 2. Gdzie są nasze zamki?, 3. Mroczny przedmiot pożądania, 4. Na każdego przyjdzie pora, 5. Pewna naddunajska proletariacka niedziela, 6. Cmentarze na ulicy, 7. W Tatrach, 8. Antykwariat, życie i prawo
 
PANONIA
(przeł. Anna Osmólska-Mętrak)
1. U wrót Azji?, 2. Przebrany król, 3. Kocsis, 4. Gąsienice na śniegu, 5. W błocie Panonii, 6. Smętnie madziarski, 7. Cesarskie popiersie pod schodami, 8. Karczmarze z Vácu, 9. Szentendre, 10. Lody w Budapeszcie, 11. Grobowiec pośród róż, 12. Epika, powieść i kobiety, 13. Europa Środkowa i antypolityka, 14. Dwa telegramy, 15. Krzywoliniowe oświecenie, 16. Biblioteka nad Dunajem, 17. Kawałek Stalina, 18. Kalocsa, 19. Epilog w Baja, 20. Wino z Peczu, 21. Fałszywy car, 22. Skrzypce w Mohaczu
 
BABKA ANKA
(przeł. Anna Osmólska-Mętrak)
1. Myśleć „wieloma narodami”, 2. Zielony koń, 3. Mądry asesor Tipoweiler, 4. Papuga poliglotka, 5. Pod popiersiem Lenaua, 6. Zielona witalność, 7. Timişoara, 8. Niemiecki los, 9. Grób Oktaviana, 10. Dwuznaczny Zeus, 11. Miasto na Wschodzie, 12. Transsilvanismus, 13. Na Wieży Zegarowej, 14. Na krawędzi ciszy, 15. Hipoteza dotycząca pewnego samobójstwa, 16. Subotica albo poezja fałszu, 17. Nowy Sad i okolice, 18. Ludzie z Pogranicza, 19. Werterowski stalinowiec, 20. Saga belgradzka, 21. Przed Żelazną Bramą
 
NIEPEWNA KARTOGRAFIA
(przeł. Anna Osmólska-Mętrak)
1. Ils méprisent les Turcs, 2. Autobiografia hajduka, 3. Rękopisy w Dunaju, 4. Tatarzy i Czerkiesi, 5. Agent Rojesko, 6. Fala i ocean, 7. Kwestia macedońska, 8. Zielona Bułgaria, 9. Opowiadania z Czerkazek, 10. Świat stworzony przez Satanaela, 11. Biblia Gotów, 12. Ruse, 13. Muzeum patosu, 14. Graffiti w Iwanowie, 15. Bocianie gniazdo, 16. Dom Canettiego
 
MATOAS
(przeł. Anna Osmólska-Mętrak)
1. Na drodze zła, 2. Bogowie i placki, 3. Przeniesiony kongres, 4. Okno marszałka, 5. Mahalá i awangarda, 6. Slot-machine poezji, 7. W Muzeum Wsi, 8. Hiroszima, 9. Trofeum Trajana, 10. Morze Czarne, 11. Rycerz Tracki, 12. Umarłe miasto, 13. Na granicy, 14. W delcie, 15. In t’el mar grando

DUNAJ I POST-DUNAJ
(przeł. Joanna Ugniewska)

KWESTIA RYNIEN

5. Mitteleuropa „ponadnarodowa” czy całkowicie niemiecka?

(…)
Od czasów Pieśni o Nibelungach Ren i Dunaj przeciwstawiają się sobie i współzawodniczą. Ren to Zygfryd, męstwo i germańska czystość, wierność Nibelungów, rycerskie bohaterstwo i nieustraszona amor fati niemieckiej duszy. Dunaj zaś to Panonia, królestwo Attyli, wschodnia i azjatycka fala pochłaniająca w końcowej partii Pieśni o Nibelungach wartości germańskie; gdy przekraczają go Burgundowie, by udać się na zdradziecki dwór Hunów, ich los jest już przesądzony.
Dunaj otacza często symboliczna aura antyniemiecka, to rzeka, wzdłuż której spotykają się, krzyżują, mieszają różne narodowości, nie jest on, tak jak Ren, mitycznym strażnikiem czystości rasy. To rzeka Wiednia, Bratysławy, Budapesztu, Belgradu, Dacji, wstążka, która przepływa i otacza – tak jak rzeka Okeanos otaczała świat grecki – habsburską Austrię, z której mit i ideologia uczyniły symbol różnorodnej i wielonarodowej tradycji, cesarstwo, którego władca zwracał się do „swoich ludów” i którego hymn śpiewany był w jedenastu różnych językach. Dunaj to Mitteleuropa niemiecko-węgiersko-słowiańsko-romańsko-żydowska, polemicznie przeciwstawiona germańskiej Rzeszy, międzynarodowa ekumenia opiewana w Pradze przez Johannesa Urzidila, świat „ukryty za narodami”.
 
(…)
U podstaw habsburskiego mitu, przeciwstawiającego Dunaj Renowi, odnaleźć można ów historyczny rozłam i im bardziej staje się on widoczny, tym pilniejsze jawi się tworzenie mitu. Podczas pierwszej wojny światowej, w przeddzień końca, Hofmannsthal przeciwstawia Austriaka, jego tradycyjną autoironię i sceptycyzm wobec historii, Prusakowi żywiącemu kult państwa, dialektyki i potencjalnie fanatycznemu. W latach dwudziestych i trzydziestych kryzys tożsamości małej Republiki Austrii pobudza w jeszcze większym stopniu teorie o „austriackości”, rozważania o „człowieku austriackim”, pradawnym i wyraźnie różniącym się od Niemca.
 
(…)
Czy Dunaj oddala się coraz bardziej od Renu, czy też jego przeznaczeniem jest uchodzić za emisariusza tych germańskich wód na Wschodzie? Rozmaite plany polityczne w Mitteleuropie w różnych epokach oscylowały między projektami wielonarodowych konfederacji, na przykład Frantza czy Popovicia, a programami niemieckiej hegemonii na przykład Naumanna. Literaci skłonni są widzieć jedynie Dunaj wielonarodowy, historycy zaś liczą się również z niemieckością naddunajskiej Austrii, ze złotem Renu pobłyskującym często w modrym Dunaju.

 
Wesprzyj nas