Mężczyzna, który gonił swój cień

Lisbeth Salander, dziewczyna, która igrała z ogniem, nigdy w pełni nie odkryła, kto stał za koszmarem jej dzieciństwa.

Gdy Holger Palmgren opowiada jej o starych dokumentach, Lisbeth czuje, że nareszcie ma szansę poznać całą prawdę o machinie, która zniszczyła jej rodzinę.

Jednak im bliżej jest rozwiązania tajemnicy, tym większe grozi jej niebezpieczeństwo. Wraz z Mikaelem Blomkvistem dotrze tam, gdzie szaleństwo naukowca i brutalne nadużycia władzy splotły się w jedno.

Nie wszyscy wyjdą z tego cało.

Mężczyzna, który gonił swój cień, piąta książka w serii Millennium, to złożona i wciągająca powieść osnuta wokół kwestii honoru, tajemnic badań genetycznych i zaawansowanych ataków hakerskich – współczesnego sposobu prowadzenia wojny.

To także wyjaśnienie zagadki, skąd się wziął i co oznacza słynny tatuaż ze smokiem.

PROLOG

Holger palmgren siedział na wózku inwalidzkim w pokoju dla gości.
– Zawsze chciałem zapytać o ten tatuaż ze smokiem – powiedział. – Dlaczego jest dla ciebie taki ważny?
– Chodzi o taką jedną sprawę z mamą.
– Z Agnetą?
– Byłam mała, miałam może sześć lat. Uciekłam z domu.
– Chyba już sobie przypominam. Jakaś kobieta przyszła w odwiedziny, tak? Miała znamię…
– Wyglądało jak wypalone na szyi.
– Jak ślad smoka?

Sten Sture Starszy w 1489 roku kazał stworzyć rzeźbę dla uczczenia zwycięstwa nad królem Danii w bitwie pod Brunkebergiem.
Rzeźba stoi w kościele Świętego Mikołaja w Sztokholmie i przedstawia świętego Jerzego na koniu, z uniesionym mieczem. U jego stóp leży umierający smok. Obok stoi kobieta w burgundzkich szatach.
Postać kobiety ma wyobrażać dziewicę, którą ratuje jeździec. Uważa się, że modelką była najstarsza siostra Stena Sturego – Ingeborg Åkersdotter. Dziewica wygląda na dziwnie obojętną.

Lisbeth Salander wyszła spod prysznica po siłowni. W korytarzu zatrzymał ją szef strażników, Alvar Olsen. Zaczął o czymś ględzić. Był podekscytowany. Dziko gestykulował i wymachiwał jakimiś papierami. Ale Lisbeth nie słyszała ani słowa. Była siódma trzydzieści.
Najgorsza pora we Flodberdze. O tej godzinie z hukiem przejeżdżał pociąg towarowy, ściany się trzęsły, klucze dzwoniły i rozchodził się zapach potu i perfum. Nigdy więzienie nie było tak niebezpieczne jak o siódmej trzydzieści wieczorem. To wtedy, w hałasie i w ogólnym chaosie, który panował tuż przed zamknięciem drzwi cel, dochodziło do najbrutalniejszych ataków. O tej godzinie Lisbeth Salander zawsze wędrowała wzrokiem tam i z powrotem po oddziale. Z pewnością nieprzypadkowo właśnie wtedy zobaczyła Farię Kazi.
Faria Kazi pochodziła z Bangladeszu, była młodą i piękną kobietą. Siedziała w swojej celi, na lewo od nich. Choć Lisbeth ze swojego miejsca widziała tylko jej twarz, nie miała wątpliwości, że ktoś ją policzkuje. Jej głowa odskakiwała raz za razem i mimo że ciosy nie były przesadnie silne, miały w sobie coś rytualnego, wyćwiczonego. Cokolwiek tam się działo, trwało już od dłuższego czasu. Widać to było w samym akcie przemocy, a także w reakcji. Nawet z daleka dało się wyczuć siłę, która dotarła do głębi i złamała wszelką chęć oporu.
Żadne ręce nie próbowały przerwać policzkowania, a w oczach nie było widać zdziwienia, jedynie cichy, stłumiony strach. Faria Kazi była za pan brat z przemocą. Lisbeth to zrozumiała, jak tylko przyjrzała się jej twarzy. Wynik tej obserwacji zgadzał się ze wszystkim, co zauważyła w ciągu tygodni spędzonych w więzieniu.
– Tam – powiedziała i wskazała celę Farii.
Ale kiedy Alvar Olsen się odwrócił, było już po wszystkim. Lisbeth czmychnęła do swojej celi i zamknęła drzwi. Na zewnątrz słychać było głosy, zduszone śmiechy i uparte dudnienie trzęsącego się pociągu towarowego. Przed sobą miała błyszczącą umywalkę, wąskie łóżko, półkę na książki i biurko, a na nim obliczenia kwantowe. Czy miała kontynuować? Nadal próbować znaleźć pętlową grawitację kwantową? Spojrzała na swoją dłoń. Coś w niej trzymała.
Papiery, którymi Alvar wymachiwał przed chwilą. Mimo wszystko była trochę ciekawa. Ale okazało się, że to jakieś bzdury – test na inteligencję z dwiema plamami po kawie na samej górze strony tytułowej. Prychnęła.
Nienawidziła być ważona i mierzona. Wypuściła kartki z ręki, na betonowej podłodze ułożyły się w coś w rodzaju pióropusza. Na krótką chwilę całkowicie zniknęły z jej pamięci. Wtedy znów pomyślała o Farii Kazi. Nie widziała, kto ją bił. A jednak dobrze znała odpowiedź. Nawet jeśli początkowo nie obchodziła jej atmosfera w więzieniu, mimo woli dała się wciągnąć w to życie i krok po kroku rozszyfrowywała widzialne i niewidzialne znaki. Wiedziała, kto rządzi na oddziale.
Oddział był znany jako B albo pawilon bezpieczeństwa. Uważano go za najbezpieczniejsze miejsce w więzieniu. Dla kogoś, kto przychodził w odwiedziny albo robił szybki przegląd, mogła to być prawda. Nigdzie indziej w więzieniu nie było tak wielu strażników, kontroli i programów resocjalizacyjnych. Jeśli jednak ktoś się przyjrzał dokładniej, dostrzegał, że coś tu nie gra. Strażnicy udawali twardych, władczych, a nawet współczujących. Tak naprawdę byli trzęsiportkami, którzy stracili kontrolę nad sytuacją i oddali władzę wrogowi – mafiosie Benito Andersson i jej sługusom.
Benito co prawda za dnia była przyczajona i zachowywała się wzorowo, ale po wczesnej kolacji, kiedy osadzone mogły ćwiczyć albo spotykać się z rodziną, przejmowała to miejsce i o żadnej porze dnia i nocy jej terror nie był tak potężny jak przed zamknięciem drzwi cel. Więźniarki krążyły pomiędzy celami, słychać było szeptane groźby i obietnice. Grupa Benito trzymała się po jednej stronie, a jej ofiary po drugiej.

To oczywiście był wielki skandal, że Lisbeth Salander się tu znalazła i że w ogóle trafiła do więzienia. Jednak okoliczności jej nie sprzyjały i, szczerze mówiąc, nie walczyła ze szczególnym przekonaniem. Dla niej to wszystko było niczym idiotyczny nawias i przez długi czas uważała, że siedzieć może równie dobrze w pierdlu, jak gdziekolwiek indziej.
Została skazana na dwa miesiące za bezprawne pozbawienie wolności i nieumyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa powszechnego. To wszystko było konsekwencją dramatycznej sytuacji po zamordowaniu profesora Fransa Baldera. Działając na własną rękę, ukryła ośmioletniego chłopca z autyzmem i nie chciała współpracować z policją, bo uznała, że w śledztwie jest przeciek. I słusznie. Nikt zresztą nie kwestionował tego, że wykonała kawał dobrej roboty i uratowała dziecku życie. Mimo to prokurator generalny Richard Ekström z wielkim patosem wszczął śledztwo, a sąd w końcu się przychylił do jego stanowiska, choć jeden z ławników był innego zdania, zaś adwokat Lisbeth – Annika Giannini – doskonale się spisała. Ale ponieważ nie otrzymała żadnej pomocy ze strony Lisbeth, była bez szans.
Przez cały proces Lisbeth milczała z kwaśną miną i nie chciała się bronić. Zależało jej tylko na jak najszybszym zakończeniu całego tego spektaklu. Zgodnie z przewidywaniami trafiła do Björngärda Gård – zakładu typu otwartego, w którym miała sporo swobody. Pojawiły się jednak informacje, że istnieje zagrożenie – należało się tego spodziewać, biorąc pod uwagę, z kim zadarła – i dlatego została przeniesiona do pawilonu bezpieczeństwa w więzieniu Flodberga.
Nie było to znów takie dziwne, jak się nad tym dobrze zastanowić. Wprawdzie umieszczono ją w jednym miejscu z najgorszymi przestępczyniami w kraju, ale ona sama nie miała nic przeciwko temu. Przez cały czas otaczali ją strażnicy. I rzeczywiście od wielu lat na oddziale nie zgłaszano żadnych napaści czy aktów przemocy. Personel mógł nawet okazać całkiem imponujące statystyki dotyczące zresocjalizowanych osadzonych, choć pochodziły one z czasów przed przybyciem Benito Andersson.

Lisbeth od początku doświadczała prowokacji, co również nie było szczególnie zaskakujące. Była więźniarką znaną z mediów, plotek i informacji przesyłanych tam i z powrotem kanałami podziemnego światka. Zaledwie kilka dni wcześniej Benito wetknęła jej w rękę karteczkę z napisem „Przyjaciel czy wróg?”. Lisbeth wyrzuciła ją po minucie – i to tylko dlatego, że rozczytanie napisu zajęło jej mniej więcej pięćdziesiąt osiem sekund.
Nie obchodziły jej walki o władzę i zawierane sojusze. Skupiła się na tym, żeby patrzeć i się uczyć, a w ostatnim czasie nauczyła się aż za wiele. Wodziła pustym wzrokiem po półce z tekstami na temat kwantowej teorii pola, które specjalnie zamówiła, jeszcze zanim ją zamknęli. W szafie po lewej leżały dwa komplety więziennych ciuchów ze znaczkiem ZK – zakład karny – na piersi. Do tego kilka kompletów bielizny i dwie pary trampek. Na ścianach nie było nic, nawet jednego zdjęcia czy najmniejszej choćby pamiątki z życia poza murami. Urządzanie wnętrza interesowało ją tu równie mocno co w domu przy Fiskargatan.
W korytarzu rozpoczęło się zamykanie drzwi cel – zwykle było to dla niej wybawienie. Kiedy dźwięki cichły, a na oddziale robiło się spokojnie, Lisbeth pogrążała się w matematyce – próbowała pogodzić mechanikę kwantową i teorię względności – zapominając o całym świecie. Jednak tego wieczoru było inaczej. Czuła zdenerwowanie – nie tylko z powodu ataku na Farię Kazi czy panującego w tym miejscu totalnego zepsucia.
Przyczyną była wizyta, którą sześć dni wcześniej złożył jej Holger Palmgren – jej kurator z czasów, kiedy to zdaniem społeczeństwa prawa sama nie była w stanie się sobą zająć. Wizyta była istnym przedstawieniem. Holger zwykle nie wychodził z domu, był całkowicie zależny od opiekunów i służących, którzy się nim zajmowali w mieszkaniu na Liljeholmen. A jednak nalegał, że chce przyjechać, skorzystał z transportu dla niepełnosprawnych i wjechał na wózku do więzienia, oddychając przez maskę tlenową. Atmosfera była miła. Rozmawiali o starych czasach, Holgerowi zebrało się na sentymenty, był wzruszony. Nie podobało jej się tylko jedno. Holger opowiedział, że odwiedziła go niejaka Maj-Britt Torell, sekretarka z Dziecięcej Kliniki Psychiatrycznej Świętego Stefana, w której Lisbeth przebywała jako dziecko. Torell czytała o niej w gazetach i przekazała mu papiery, które uznała za interesujące. Tymczasem zdaniem Holgera były to odgrzewane kotlety o przywiązywaniu pasami i okropnym traktowaniu w klinice.
– Nie musisz tego oglądać – powiedział.
A jednak dokumenty z pewnością zawierały coś nowego, bo kiedy Holger zapytał o tatuaż smoka, ona zaś opowiedziała o kobiecie z ognistym znamieniem, zapytał:
– Czy ona nie była z Rejestru?
– Co?
– Z Rejestru Badań nad Genetyką i Środowiskiem w Uppsali? Chyba go czytałem.
– To musiało być w tych nowych papierach – odparła.
– Tak myślisz? Może wszystko mi się pomieszało.
Możliwe, że wszystko mu się pomieszało. Holger był już stary. Tyle że ta informacja wciąż chodziła jej po głowie. Nie dawała jej spokoju, kiedy popołudniami uderzała w gruszkę bokserską w sali gimnastycznej i kiedy rankiem pracowała w warsztacie ceramicznym. Nie dawała jej spokoju teraz, kiedy stała w celi i znów patrzyła w podłogę.
Miała wrażenie, że test na inteligencję, który tam leżał, przeobraził się i przestał być jej obojętny, zaczął natomiast przypominać przedłużenie tego, o czym rozmawiała z Holgerem. Przez chwilę nie rozumiała dlaczego. Potem jednak przypomniała sobie, że kobieta ze znamieniem też dawała jej różne testy. Zawsze kończyło się to kłótnią i aferą, a w końcu nocną ucieczką z domu w wieku zaledwie sześciu lat.
Tyle że to nie ucieczka czy testy były najważniejsze w tym wspomnieniu. Najważniejsze było podejrzenie, które już zaczęło w niej kiełkować – że w jej dzieciństwie jest jakiś zasadniczy element, którego nie rozumiała. Doszła do wniosku, że musi się dowiedzieć więcej.
Wprawdzie wkrótce miała wyjść na wolność, gdzie będzie mogła robić, co zechce, ale miała haka na szefa strażników, Alvara Olsena. Nie po raz pierwszy odwracał się plecami, kiedy atakowano więźnia. Oddział, którym kierował, wciąż jeszcze traktowany jako duma więziennictwa, był w stanie moralnego upadku. Lisbeth zaczęła się zastanawiać, czy Alvar Olsen nie pomógłby jej w otrzymaniu tego, czego w tym miejscu nikt nie mógł mieć – połączenia z internetem.
Zaczęła nasłuchiwać. Z korytarza dobiegało mamrotanie – na przemian miłe słowa i przekleństwa. Potem trzasnęły drzwi, zadźwięczały klucze i rozległ się stukot kroków, ale i on po chwili ucichł. Słychać było tylko system wentylacyjny, który szumiał, choć nie działał. Było duszno, nie do wytrzymania. Lisbeth Salander popatrzyła na leżący na podłodze test i zaczęła myśleć o Farii Kazi, Benito, Alvarze Olsenie i o kobiecie z ognistym znamieniem na szyi.
Pochyliła się i pozbierała papiery, usiadła przy biurku i szybko spisała odpowiedzi. Kiedy skończyła, nacisnęła srebrny wewnętrzny alarm przy stalowych drzwiach. Alvar Olsen odebrał nerwowo i z ociąganiem. Powiedziała, że natychmiast musi z nim porozmawiać.
– To ważne – podkreśliła.

Alvar Olsen chciał wrócić do domu. Chciał już stąd iść. Ale najpierw musiał skończyć służbę i wziąć się do papierkowej roboty, a potem oczywiście zadzwonić do domu i powiedzieć dobranoc swojej dziewięcioletniej córce Vildzie. Dziewczynki jak zwykle pilnowała ciotka Kerstin i jak zwykle kazał jej zamknąć drzwi także na dodatkowy zamek.
Alvar od dwunastu lat pracował jako szef pawilonu bezpieczeństwa w więzieniu Flodberga, przez długi czas był dumny z tej posady i uważał się za właściwego człowieka na tym stanowisku. Jako młody chłopak uratował życie matce alkoholiczce. Sprawił, że przestała pić. Zawsze miał naturę pasjonata i stawał po stronie wykluczonych, nie było więc nic dziwnego w tym, że rozpoczął pracę w służbie więziennej i szybko się dorobił nieposzlakowanej opinii. Dziś jednak niewiele zostało z jego dawnego idealizmu.
Pierwszy cios padł, kiedy żona zostawiła go z córką i przeprowadziła się do Åre ze swoim byłym szefem. Choć ostatecznie to oczywiście Benito odarła go ze złudzeń. Alvar mawiał, że każdy przestępca ma w sobie coś dobrego. Tyle że w Benito nie było nic dobrego, a szukało wielu – jej chłopacy, dziewczyny, adwokaci, terapeuci, psychiatra sądowy, nawet dwóch księży. Benito urodziła się jako Beatrice. Zmieniła imię na cześć jednego włoskiego faszysty… Miała swastykę wytatuowaną na szyi, bardzo krótko ostrzyżone włosy i niezdrowo bladą twarz. A jednak nie odstraszała wyglądem.
Mimo sylwetki bandziora miała w sobie pewną grację, na którą niejeden dawał się złapać. Choć znaczna większość reagowała tylko przerażeniem. Mówiono, że Benito zamordowała troje ludzi swoimi sztyletami, które nazywała Kris czy Keris i o których wspominano tak często, że stały się elementem groźnej i dusznej atmosfery placówki. Raz po raz mówiono, że najgorsze, co może się stać na oddziale, to stwierdzenie Benito, że wymierzyła w kogoś swe sztylety. Oznaczało to bowiem, że ten ktoś w zasadzie już jest martwy albo prawie martwy. Nawet jeśli większość z tego była oczywiście zwykłą gadaniną i obietnicami bez pokrycia – tym bardziej że sztylety znajdowały się w bezpiecznej odległości od więzienia – odciskało to swoje piętno na atmosferze. Mity o sztyletach budziły strach w korytarzach i były splecione z groźnym wyglądem Benito. Alvar uważał to wszystko za hańbę, wielki skandal. Ale się ugiął.
Powinien być na nią odporny. Miał sto dziewięćdziesiąt centymetrów wzrostu. Ważył osiemdziesiąt osiem kilogramów, miał twarde i umięśnione ciało i już jako nastolatek tłukł pijaków, którym akurat zachciało się dobierać do jego matki. Miał jednak słaby punkt. Był samotnym ojcem z jednym dzieckiem, a ponad rok wcześniej Benito przyszła do niego do ogrodu i wyszeptała mu do ucha opis drogi. Z mrożącą krew w żyłach dokładnością wymieniła każdy najmniejszy korytarz i schodek, który każdego ranka musiał pokonać, żeby zostawić córkę w klasie 3A na drugim piętrze szkoły Fridhem w Örebro.
– Wymierzyłam sztylet w twoją córkę – powiedziała.
Tyle wystarczyło.
Alvar przestał kontrolować oddział i z wolna cała hierarchia – od góry do dołu – ulegała rozkładowi. Ani przez chwilę nie wątpił, że niektórzy z jego kolegów – jak ten tchórz Fred Strömmer – byli po prostu skorumpowani. Żaden okres nie był gorszy niż obecna pora roku – lato. Więzienie zapełniało się niekompetentnymi i wystraszonymi stażystami, a w ubogim w tlen powietrzu na korytarzach wzrastał tylko poziom agresji i napięcia. Alvar nie potrafił zliczyć, ile razy się budził i przysięgał, że zaprowadzi w tym miejscu porządek. A jednak nie był w stanie nic zrobić, tym bardziej że dyrektor więzienia Rikard Fager był idiotą. Interesowała go tylko fasada, ta zaś w dalszym ciągu lśniła, jakkolwiek zgniłe było wszystko to, co pod nią.
Każdego popołudnia Alvara na nowo paraliżowało spojrzenie Benito, a zgodnie z psychologią nacisku z każdym kolejnym ugięciem karku stawał się słabszy. Tak jakby wysysała z niego krew. Najgorsze zaś było to, że nie udało mu się ułaskawić Farii Kazi.
Faria została skazana za zabicie starszego brata w Sickli na przedmieściach Sztokholmu. Wypchnęła go przez wielką szybę. Jednak w jej charakterze nie było agresji ani brutalności. Najczęściej siedziała w celi i czytała albo płakała, a w pawilonie bezpieczeństwa znalazła się tylko dlatego, że miała skłonności samobójcze i jej życie było zagrożone. Była zdruzgotaną istotą, opuszczoną przez wszystkich, nawet przez społeczeństwo. Na więziennych korytarzach naprawdę nie zgrywała twardzielki, nie posyłała zimnych jak stal spojrzeń, które sygnalizowałyby szacunek, a jedynie emanowała kruchym pięknem, które sprawiało, że dręczycielki i sadystki tłumnie sobie na niej używały. Nienawidził się za to, że nic z tym nie robił.
Jedyną konstruktywną rzeczą, jaką zrobił w ostatnim czasie, było zaangażowanie się w sprawę tej nowej – Lisbeth Salander. To też nie była zabawa. Lisbeth Salander była ostrą suką i mówiło się o niej równie wiele co o Benito. Niektórzy podziwiali Salander, inni uważali, że jest nadętą gówniarą, jeszcze inni czuli, że ich miejsce w hierarchii jest zagrożone. Sama Benito – każdym mięśniem – przygotowywała się do walki o władzę. Alvar nie wątpił ani przez sekundę, że dzięki kontaktom za murami zbierała informacje o Salander, o nim i o wszystkich innych z oddziału.
Mimo to nic się nie działo, nawet kiedy Lisbeth mimo wyższej klasy bezpieczeństwa otrzymała obietnicę, że będzie mogła pracować w ogrodzie i w warsztacie ceramicznym. W wyrabianiu ceramiki była beznadziejna. Robiła najgorsze wazony, jakie kiedykolwiek widział, a poza tym niespecjalnie się integrowała. Prawie nic nie mówiła. Zdawało się, że żyje we własnym świecie. Nie przejmowała się spojrzeniami i ripostami ani nawet poszturchiwaniami i ciosami, które z ukrycia zadawała jej Benito. Po prostu strzepywała to z siebie jak kurz albo ptasie gówno i jedyną osobą, której się przyglądała, była Faria Kazi.
Lisbeth miała ją na oku i prawdopodobnie już zdała sobie sprawę z powagi sytuacji. Mogło dojść do jakiejś formy konfrontacji. Nie wiedział. Ale go to niepokoiło.