Nie śpij, czytaj!

Tegoroczną edycję Europejskiej Nocy Literatury we Wrocławiu poświęcono w całości twórczości jednego autora – Williama Szekspira. Noc wśród książek była jednym z wydarzeń zorganizowanych z okazji przejęcia przez stolicę Dolnego Śląska tytułu Światowej Stolicy Książki UNESCO.

-Myślałem, że każda kolejna grupa będzie mniejsza, a jest odwrotnie – stwierdził z lekkim zdziwieniem Arkadiusz Jakubik, aktor i reżyser, jeden z artystów czytających dla publiczności, podczas Europejskiej Nocy Literatury we Wrocławiu. Deszczowa aura nie przeszkodziła miłośnikom sztuki zamkniętej w słowie w wieczornym poszukiwaniu Williama Szekspira. W wydarzeniu wzięły udział tysiące wrocławian. Przed miejscami, w których odbywały się czytania, ustawiały się grupy oczekujących. Tylko niektóre z lokalizacji – jak Aula Leopoldina czy Kościół Marii Magdaleny – mogły zgromadzić setki słuchaczy, inne, bardziej kameralne wnętrza, nie były w stanie pomieścić wszystkich chętnych.

Czwartą edycję Europejskiej Nocy Literatury poświęcono w całości twórczości wspomnianego wcześniej mistrza dramatu, jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej. Postać przewodnią tegorocznej ENL wybrano nieprzypadkowo; 23 kwietnia 2016 roku minęła czterechsetna rocznica śmierci mistrza. Europejska Noc Literatury stała się też w tym roku jednym z głównych wydarzeń zorganizowanych z okazji przejęcia przez Wrocław tytułu Światowej Stolicy Książki UNESCO, wpisała się również w kalendarz Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

Urok renesansowych wersów potęgował klimat miejsc wybranych na czytanie; to nieoczywiste dla literatury lokalizacje, pozwalające jednak poczuć ją w zupełnie nowy sposób. Na trasie szekspirowskiej wędrówki znalazły się gotyckie kościoły, barokowa Aula Leopoldina Uniwersytetu Wrocławskiego, klasycystyczna Stara Giełda, Muzeum Architektury w piętnastowiecznym zespole bernardyńskim czy poklasztorna sala Teatru Pieśń Kozła. Fragmenty dzieł Szekspira wybrzmiały również w konfrontacji ze współczesnością – w otoczeniu wystawy najnowszej sztuki ukraińskich artystów czy w magicznych wnętrzach Klubokawiarni „Mleczarnia” z Dzielnicy Czterech Świątyń.

Spotkanie z Szekspirem uświetniły interpretacje znanych aktorów, wielu z nich już po raz kolejny wystąpiło przed publicznością ENL. W wykonaniu artystów fragmenty dzieł Szekspira nie były zwykłym czytaniem lecz zamieniły się w porywające, kilkunastominutowe spektakle. Oczarowana publiczność zastygała, chłonąc słowo, gesty, mimikę. Tych niepowtarzalnych doznań dostarczyli Olga Bołądź, Magdalena Cielecka, Krzysztof Stelmaszczyk, Mariusz Bonaszewski, Arkadiusz Jakubik, Cezary Łukaszewicz, Anna Radwan oraz po raz pierwszy podczas ENL duety: Maria Pakulnis i Janusz Chabior, Ewa Skibińska i Bartosz Porczyk, Jan Nowicki i Dorota Segda.

Niezwykle przejmująco zabrzmiała tragedia Desdemony w interpretacji Ewy Skibińskiej; gdy bohaterka, świadoma czekającej ją śmierci z niedowierzaniem zapytała „za to, żem kochała?…” publiczność zamarła i przez moment wydawać się mogło, że wręcz drgnęły twarze niemych świadków dramatu, rzeźb figuralnych z Auli Leopoldina. We wnętrzach surowego gotyckiego Kościoła Marii Magdaleny echem odbijały się równie skrajne emocje, ale Magdalena Cielecka o hamletowskiej zbrodni, ofierze i zabójcy opowiedziała niezwykle subtelnie, w wyciszeniu. Mariusz Bonaszewski, lekko skulony, jakby chciał powiedzieć, że to nie on jest tu ważny a słowo, dzielił się z widzami fragmentami „Hamleta”, „Otella”, „Króla Leara” i „Jak wam się podoba”. Słynne szekspirowskie monologi w interpretacji Bonaszewskiego nabrały niezwykłej mocy. Aplauz wzbudził pełen ekspresji i humoru przekaz Anny Radwan, oparty o fragment „Snu nocy letniej”.

Nietypową parę stworzyli Dorota Segda i Jan Nowicki. Julia Doroty Segdy to upojona miłością kobieta, pragnąca usłyszeć wyznanie kochanka. A Romeo Jana Nowickiego? Jak wino – im starszy tym lepszy. Można zakochać się w takim Romeo… Śmiech towarzyszył interpretacji przez Arkadiusza Jakubika komedii „Wiele hałasu o nic”. Trudno zachować powagę wobec kwestii „świat należy zaludniać”, bądź gdy wymieniane są cechy pożądane u żony: bogata, mądra, cnotliwa, piękna, o szlachetnej naturze… Cóż, pogląd mężczyzn w tej materii jak widać nie zmienia się od stuleci.

Wrocławska Europejska Noc Literatury raz jeszcze pokazała, jak ponadczasowe są dzieła Williama Szekspira. I nie jest to jedynie kwestia interpretacji, bo te same emocje, uczucia, rozterki towarzyszące bohaterom sprzed czterystu lat są równie obecne w życiu współczesnych ludzi. Jednak nie tylko magia szekspirowskich wersów przyciągnęła tłumy; wyśmienite grono aktorów było dodatkową zachętą do spotkania z literaturą. Można być pewnym, że wielu uczestników ENL zechce odświeżyć znajomość z Williamem Szekspirem i sięgnie po książkowe wydania jego dzieł.

Patrząc na zainteresowanie Europejską Nocą Literatury trudno uwierzyć w fatalny poziom czytelnictwa w Polsce

Patrząc na zainteresowanie Europejską Nocą Literatury trudno uwierzyć w fatalny poziom czytelnictwa w Polsce. Szczególnie w przypadku młodych osób – tych, którym zarzuca się najmniejszą chęć sięgnięcia po książkę. Tymczasem właśnie oni zdominowali publiczność ENL. A trzeba było sporo wytrwałości, by w tę dość chłodną kwietniową porę poświęcić kilka godzin na literackie przeżycia.
Kilka, bo pierwsze czytania wystartowały o godz. 19:00, ostatnie o 23:30. Każdy z interpretatorów co pół godziny czytał kilkunastominutowy fragment. Można więc było tak ułożyć trasę słuchania, by odwiedzić wszystkie lokalizacje i pożegnać się z Szekspirem dopiero tuż przed północą. ■Beata Kaniewska

zdjęcia: Krzysztof Kaniewski