Książka tygodnia

KSIĄŻKI TYGODNIA: W tym tygodniu szczególnie polecamy Waszej uwadze trzy książki – “Dysforię”, “Antrakt” oraz “Światło, którego nie widać”. To – kolejno – opowieści z życia Polaków, książka łącząca współczesną zagadkę i magię przedwojennego teatru oraz powieść o niewidomej dziewczynce usiłującej przetrwać koszmar II Wojny Światowej.

Marcin Kołodziejczyk w książce „Dysforia. Przypadki mieszczan polskich” zagląda do serc i mieszkań uczestnikom współczesnej polskiej rzeczywistości. W piętnastu opowiadaniach tropi absurdy, mody i zwyczaje. Portretuje z tendencją do punktowania społecznych aspiracji. W „Dysforii…” opowieści jest jak w matrioszce: w każdej kryje się przynajmniej kilka innych.

Ta książka ma wielu bohaterów i jednego zbiorowego: polskie społeczeństwo drugiej dekady XXI wieku. Autor przygląda się młodym przedstawicielom klasy średniej, obarczonym kredytami i otumanionym marzeniami formułowanymi w programach telewizyjnych, przysłuchuje się pokoleniu ich rodziców i dziadków, którym rzeczywistość (i możliwość jej zrozumienia) wymyka się z rąk, zahacza o rewiry zamieszkiwane przez różnego typu patologie. Zresztą, kogo w tej książce nie ma?

Kołodziejczyk przemieszcza się pomiędzy reportażem, a opowiadaniem. Pomiędzy rzeczywistością, a jej artystyczną interpretacją. Sporo w tym dziennikarskiej spostrzegawczości i typowej dla literatury faktu narracji. „Dysforia” to zwierciadło, miejscami krzywe, a jednak kuszące. Warto sprawdzić co w nim zobaczymy.

Helen przed wielu laty straciła kontakt ze swoim dziadkiem Edwardem Bartonem, słynnym niegdyś pisarzem. Znudzona życiem pani domu postanawia sięgnąć po jego najgłośniejszą powieść – tytułowy „Antrakt”. Dzieło to wywołało w przeszłości skandal i doprowadziło do konfliktów w rodzinie. Helen nie rozumie ich podłoża, a powieścią jest zachwycona. Postanawia więc odnowić kontakty z Edwardem, a jednocześnie zapisuje się na kurs kreatywnego pisania, bo sama ma ochotę zostać pisarką.

Strony gdy Rupert Smith pisze o jej perypetiach stanowią kontrast z rozdziałami, w których, przenosząc akcję w przeszłość, opowiada on o losach samego dziadka. Smith, posiadacz doktoratu z historii teatru, rozkwita jako pisarz w chwilach, kiedy pozwala sobie na akapity o przedwojennych ludziach sceny, a więdnie gdy przychodzi mu pisać o rozterkach rozczarowanej gospodyni. Młodość Edwarda, jego studenckie lata, szalona i niespodziewana przygoda z udziałem wędrownej trupy to przesycona dekadenckim klimatem historia. Na jej tle starania Helen o wyzwolenie się z kieratu macierzyństwa i rozwikłanie rodzinnej zagadki mogą sprawić zawód – to już było. Więcej razy niż można zliczyć.

„Antrakt” to jednak powieść, której warto dać szansę. Rupert Smith jest pasjonatem dawnego teatru i kina, wplata w fabułę liczne anegdoty, a zabieg prowadzenia powieści dwutorowo – z akcją współcześnie i w przeszłości nadaje jej właściwej dynamiki. Być może nie jest to proza najwyższych lotów, ale jeden wieczór z pewnością jest w stanie umilić.

W nagrodzonej Pulitzerem powieści „Światło, którego nie widać” Anthony Doerr przedstawił historię niewidomej paryżanki Marie-Laure. Dziewczynka traci wzrok w wieku sześciu lat, a jej ojciec stara się przystosować ją do samodzielnego życia.

Równolegle czytelnik poznaje niewiele od niej starszego Wernera, osieroconego chłopca, który spędzał swoje dzieciństwo w niemieckim sierocińcu. Jego talent do radiotechniki sprawił, że udało mu się wyrwać z biedy i zdobyć wykształcenie dzięki czemu trafił do wojska. Na nieszczęście dla obojga bohaterów wybucha II Wojna Światowa. Werner jest zmuszony wyruszyć na front, gdzie przyjdzie mu się zmierzyć z trudnymi moralnymi dylematami, natomiast Marie-Laure będzie musiała opuścić Paryż i udać się do nadmorskiego miasteczka ze względu na misję powierzoną jej ojcu. W Saint-Malo ścieżki obojga bohaterów skrzyżują się.

Anthony Doerr snując opowieść o tych dwojgu, ukazuje oblicza człowieczeństwa wobec totalitaryzmu. Jego bohaterowie mieszczą się w skali szarości: nikt nie jest do końca czarny ani biały. Doerr zmusza do zastanowienia nad tym w jaki sposób można zostać uwikłanym w tryby wielkiej historii, wcale o to nie zabiegając, a także pokazuje sytuacje, w których nie ma dobrych wyborów – są tylko złe i gorsze.

Chociaż akcja „Światła, którego nie widać” rozgrywa się w najtragiczniejszych latach XX wieku, to książka Doerra nie jest przesycona pesymizmem. Autorowi udało się wpleść iskierki optymizmu w posępne losy młodych bohaterów.

■Agnieszka Kantaruk