Zwierciadło czasów

Anne Helen Petersen w książce „Skandale złotej ery Hollywood” przedstawiła czytelnikom mechanizmy kreowania gwiazd ekranu. Ukazała od podszewki złudzenia serwowane publiczności, ale też pokazała w jakim stopniu to, kogo publiczność wynosi na piedestał i kogo z niego strąca, odzwierciedla panujące w danych czasach przekonania i wartości.

„Skandale złotej ery Hollywood” to dobrze udokumentowana książka biograficzna poświęcona kilkunastu słynnym postaciom. Znalazły się w niej, między innymi, rozdziały poświęcone Marlonowi Brando, Rudolfowi Valentino, Judy Garland czy Poli Negri. Każdy z nich przedstawia przeplatające się ze sobą wydarzenia kariery artystycznej i życia prywatnego. Wyróżnikiem tej książki, pośród innych prezentujących gwiazdy dawnego kina, jest postawienie przez autorkę nacisku na zanalizowanie i przybliżenie czytelnikowi mechanizmów odpowiedzialnych za to, że dana postać trafiła na szczyt sławy i powodów, dla których została z niego strącona. To książka napisana mądrze i bez pogoni za sensacją. Miłośników kina zainteresuje z pewnością.

Anne Helen Petersen pisze dla czytelnika już obeznanego z historią kina. Nie tłumaczy w szczegółach dokonań poszczególnych postaci, nie przytacza podstawowych faktów biograficznych. W artykułach składających się na „Skandale złotej ery Hollywood” konsekwentnie podejmuje wątek niestałości sławy. Na wiele sposobów, przytaczając liczne przykłady udowadnia, że popularność nie była wynikiem samego tylko talentu, ale zbiegu wielu czynników, takich jak reputacja aktora, jego życiorys, koneksje, a także codzienne zachowanie. Omawia sposoby w jaki wytwórnie filmowe sprawowały dawniej pieczę nad reprezentowanymi przez siebie artystami, wskazuje, że często aktorzy byli traktowani jak marionetki: kosztowne i w związku z tym warte dbałości, ale pozbawione mocy decydowania o sobie.

Najciekawszym aspektem książki jest osadzenie tytułowych „Skandali” w kontekście czasów gdy się rozgrywały. Bardzo ciekawy jest na przykład tekst poświęcony aktorce Dorothy Dandrige, prawdziwej piękności i osobie utalentowanej, która nigdy nie rozwinęła pełni swego talentu tylko dlatego, że była czarnoskóra. Przez cały czas zawodowej kariery otwarcie wypowiadała się przeciwko uprzedzeniom rasowym w Hollywood, które zamykały czarnoskórym aktorom drogę do poważnych i niestereotypowych ról. Wywalczyła wiele, ale i tak wciąż pozostawała co najmniej o krok za swoimi białymi koleżankami i kolegami – tylko z powodu koloru skóry. Anne Helen Petersen pisząc o niej odnosi się do stereotypów i uprzedzeń panujących w latach pięćdziesiątych, ale też nie pozostawia złudzeń. Aktorki czarnoskóre wciąż przegrywają w bojach o pierwszoplanowe role, a rasistowskie przekonania nie zniknęły, w tak otwartej, artystycznej branży jaką zdaje się być przemysł kinowy.

Sposób w jaki producenci filmów eksploatowali swoje gwiazdy w latach sześćdziesiątych wręcz może zdumiewać

Z kolei życiorys Judy Garland posłużył Petersen do zilustrowania jak wygląda upadek pod ciężarem sławy, oczekiwań wytwórni i widzów. Sposób w jaki producenci filmów eksploatowali swoje gwiazdy w latach sześćdziesiątych wręcz może zdumiewać – ów pęd przypominający zadręczanie kur znoszących złote jaja – nie da się jednak zaprzeczyć, że jest faktem. Garland była jedną z wielu aktorek i aktorów wobec których wciąż podnoszono poprzeczkę wymagań aż do poziomu jakiemu nie mogli sprostać emocjonalnie. A dziś? Gdy jakaś gwiazda światowej sławy przechodzi załamanie nerwowe (obecnie, za przyczyną internetu, na oczach całego świata) nierzadko słychać komentarze, że to sława i bogactwo pomieszały jej, czy też jemu, w głowie, że ma to, czego chciała/chciał. Ale czy na pewno? Po przeczytaniu historii Judy Garland każdy, komu choć raz zdarzyło się wydać pochopną opinię, zastanowi się dwa razy przed wygłoszeniem następnej.

By nie zdradzać zbyt wiele z tej sensownie napisanej, ciekawej książki, dodam tylko, że każdy rozdział jest inny, choć życiorysy gwiazd bywają zbieżne. Anne Helen Ptersen postarała się tak dobrać bohaterów książki, by jej lektura nie była nużąca dla czytelnika. Każdy rozdział ilustrują zdjęcia – tu także nie jest sztampowo: fotografie dobrano ciekawie, nie są to pierwsze lepsze fotosy filmowe publikowane już setki razy, lecz zdjęcia powiązane z treścią.

A na koniec – niespodzianka – rozdział napisany specjalnie z myślą o polskich czytelnikach omawiający karierę Poli Negri, naszej jedynej jak dotychczas gwiazdy kinowej światowego formatu. Petersen prześledziła jej drogę do sławy, a także przyjrzała się zdolnościom autopromocyjnym naszej rodaczki, te zaś były co najmniej porównywalne z jej talentem aktorskim. Pola potrafiła podgrzewać atmosferę wokół siebie, z rozmysłem dawkować plotki i rozbudzać ciekawość niedomówieniami. Te zaś mnożyły się chociażby w związku z jej wyczekiwanymi zaręczynami z Charlie Chaplinem. „Królowa tragedii i król komedii” – pisała o nich prasa i spekulowała na temat rychłego ślubu. A wtedy… Nie zdradzę! To kolejna ciekawa historia, którą warto od początku do końca poznać samodzielnie.

Wanda Pawlik